Omgaan met emoties van je kind

Deze ouder worstelt met de vraag: Hoe kan ik mijn kind het best helpen? Wat moet ik nu zeggen? Hoe krijg ik mijn kind weer rustig?

Als ouder ben je nauw met je kind verbonden. Dat maakt het soms juist lastig om met al de verschillende gevoelens om te gaan. De gevoelens van de ouder zelf spelen namelijk ook mee. Soms reageer je veel te heftig op je kind omdat je moe bent en bedenk je later dat je dat liever anders had gedaan. Andere ouders en opvoeders zullen zich hierin vast herkennen.

Geschapen

God heeft ieder mens geschapen met emoties. De Heere Jezus toonde ook emoties gedurende Zijn tijd op aarde. Jezus weende (Joh. 11:35) en toonde bedroefdheid en angst in de hof van Gethsémané (Matth. 26:37). In de gelijkenis van het verloren schaap staat bijvoorbeeld de blijdschap centraal over een zondaar die zich bekeert.

Ook in het Bijbelboek Psalmen worden allerlei gevoelens geuit door de schrijvers. Veel mensen hebben daarin herkenning gevonden vanuit wat ze voelen in hun hart.

Vier basisemoties

Meestal wordt ervan uitgegaan dat er vier universele basisemoties zijn. Om ze kort en eenvoudig te noemen: bang, boos, blij en bedroefd. Vanuit deze basisemoties zijn er allerlei onderverdelingen te maken die de wereld van onze gevoelens uitdrukken.

Emoties zijn belangrijk en nuttig. Zo waarschuwt angst ons voor allerlei vormen van gevaar en zorgt de emotie boosheid ervoor dat we onze eigen grenzen bewaken.

We uiten onze emoties door middel van woorden en ons gedrag. Hierin gaat het echter vaak mis en valt er een hoop te leren. Hoe breng je je gevoelens onder woorden en hoe uit je ze op een goede manier?

Belangrijke fase

Zeker bij jonge kinderen kunnen emoties heftig naar buiten komen. Jonge kinderen hebben nog niet geleerd hun emoties te reguleren en weten zelf niet altijd wat hen overkomt aan gevoelens. Vanaf ongeveer zijn vierde jaar kan een kind vertellen dat het boos of verdrietig is. Het wordt zich dan bewuster van zijn emoties.

Naarmate kinderen ouder worden, moeten ze een heel scala aan gevoelens leren herkennen en erkennen bij zichzelf, er woorden aan kunnen geven en het op een sociaal aanvaardbare manier kunnen uiten. Dit is geen geringe stap in de emotionele ontwikkeling. Robert en Anna zitten allebei volop in dit proces van leren. Al met al een moeilijke, maar belangrijke ontwikkelingsfase, waar ze zeker de hulp en begeleiding van hun ouders bij nodig hebben.

Handvatten

Op de sites psychogoed.nl en apetrotsekinderen.nl wordt een aantal handvatten genoemd voor de wijze waarop je op je kind kunt reageren en het helpen met emoties om te gaan:

Neem even de tijd voor je kind en bewaar je eigen rust.

Luister naar het verhaal van je kind.

Benoem het gevoel of de behoefte: „ik zie dat je boos bent”, „jij wilde graag nog een koekje”, „volgens mij voel jij je verdrietig, omdat..”

Erken het gevoel: „Het is ook echt balen dat…”

Vertel wat er van je kind verwacht wordt: „Helaas gaan we nu wel echt eten.”

Leer je kind (op een rustig moment) bij zichzelf signalen van emoties te herkennen: Waar voel jij in je lijf dat je boos bent? Door welke dingen kun jij je weer fijn gaan voelen?

Benoem af en toe je eigen emoties in het bijzijn van je kind.

Emoties erkennen en benoemen betekent niet dat je je kind zijn zin gaat geven. Je geeft je kind wel ruimte om zijn emotie te voelen en te leren benoemen. Het kind voelt zich hierdoor begrepen en dat zorgt voor een prettig en veilig gevoel.

Karakter

Er zijn echter ook genoeg kinderen en volwassenen die hier moeite mee blijven houden. Dit kan ook aan een karakter liggen. Anna heeft waarschijnlijk een introvert karakter en praat niet zo snel over wat haar bezighoudt. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat ze geen emoties ervaart. Ook hoeft het niet zo te zijn dat ze het moeilijk vindt bij zichzelf emoties te herkennen. Sommige kinderen vinden het gewoon fijner om als er wat is dat in een dagboek op te schrijven of in een brief aan vader of moeder. Er zijn zelfs knuffels verkrijgbaar met een ritsje, waar een kind briefjes in kan stoppen met wat hem of haar bezighoudt. Het is soms even uitproberen wat bij een kind goed werkt; elk kind is immers anders.

Moeder kan een keer tijdens een rustig moment met Anna proberen te praten over het omgaan met emoties. Ze kan erachter proberen te komen wat Anna het fijnst vindt als ze boos, bang of verdrietig is. Als je vooraf een plannetje maakt, kun je dat inzetten op een moment dat de emoties hoog oplopen.

Emotiemeter

Robert, die wat jonger is en meer moeite heeft zijn emoties te reguleren, zou geholpen kunnen worden met een ”emotiemeter”. Een van de ouders neemt de tijd om een keer met Robert op een vel papier een thermometer te tekenen die van groen via oranje en naar rood loopt. Bij groen voelt Robert zich prettig, bij oranje zijn er al signalen van emoties en bij rood uit Robert zijn emoties explosief en is kalmeren moeilijk voor hem. Door het visueel te maken is het voor jongere kinderen makkelijker om over emoties te praten.

Vervolgens kan een van de ouders met Robert bedenken wat hij fijn vindt en wat zou helpen om kalmer te worden. Tijdens een moment dat Robert bijvoorbeeld van prikkelbaar gedrag naar een woede-uitbarsting dreigt te gaan, kan vader of moeder hem de emotiemeter laten zien en zeggen: „Kijk eens, ik denk dat je nu al een beetje boos bent; vertel eens, hoe komt dat?” Nadat ze het erover gehad hebben (zie tips om op je kind te reageren) zou de ouder Robert eraan kunnen herinneren wat hem helpt rustiger te worden. „Als je nu even met je lego gaat bouwen, kom ik zo nog eens bij je kijken, oké?”

Hetzelfde kan heel goed werken bij kinderen die door vermoeidheid prikkelbaar worden. Het tijdig inzetten van een oplossing om rustiger te worden voorkomt explosief en ongewenst gedrag. Laat een kind dat moe is bijvoorbeeld even een cd’tje luisteren of ergens rustig alleen spelen.

Spelenderwijs oefenen

Er zijn verschillende spellen te verkrijgen waarmee spelenderwijs geoefend kan worden om met kinderen over gevoelens en emoties te praten.

Doos vol gevoelens (3-6 jaar)

Spring-kikker-springspel (vanaf 4 jaar)

Lekker-in-je-velspel (vanaf 8 jaar)

Daarnaast zijn er emotieposters te downloaden bij het Lekker-in-je-velspel.

Kinderen die het lastig blijven vinden om met hun emoties om te gaan of erover te praten, kunnen een training in sociale vaardigheid volgen of een weerbaarheidstraining bij een professional. Ook kan speltherapie een goede keuze zijn bij problemen op het gebied van de emotionele ontwikkeling.

Belang voor volwassenheid

Ook op latere leeftijd is het van groot belang dat je weet hebt van de verschillende emoties die er zijn en dat je deze bij jezelf herkent en onderkent. Een gevoel van onbehagen of stress is veel beter te duiden als het lukt de onderliggende emotie boven te krijgen. Je kunt dan voor jezelf erkennen: „ik ben eigenlijk boos”, waardoor het gevoel van stress of onbehagen vermindert.

Wilt u reageren of hebt u vragen over opvoeding? Leg ze (anoniem) voor aan de medewerksters van Eigenwijzer. Dat kan door de situatie en de (gezins)omstandigheden, liefst uitvoerig, te mailen naar: wijs@rd.nl of te sturen naar: RD, t.a.v. redactie Wijs, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.

Tips

- Bedenk dat emoties er mogen zijn. Leer je kind passende manieren om ze te uiten

- Erken en benoem de emoties van je kind

- Bedenk met ieder kind een plannetje om tijdens een emotionele ‘bui’ weer te kalmeren

- Oefen door middel van spellen met het benoemen van en praten over emoties

Omgaan met emoties van je kind

Onderwijs & opvoeding

RD.nl in uw mailbox?