Van Montfoort zoek in ”Groene theologie” vooral naar dieperliggende oorzaken van de huidige ecologische crisis. Een centrale thematiek is de relatie tussen God en de wereld, inclusief de plaats van de mensen daarbinnen. „Er is iets mis met ons wereldbeeld.”

In het eerste hoofdstuk zet zij uiteen hoe door de eeuwen heen het wereldbeeld zich ontwikkeld heeft. De effecten daarvan op de omgang met de schepping zijn van lieverlee desastreus geworden. In de ecologische crisis kunnen meer natuurwetenschap en meer technologie geen uitkomst bieden. Fundamentele herziening van de relatie mens-natuur is noodzakelijk. Niet overheersen en exploiteren, maar het besef deel uit te maken van het grote geheel, de biosfeer, zal de mensheid verder helpen. Dat vraagt tevens een grondige correctie van het vaak dominante economisch model, dat de mens als individu en de wereld als machine ziet.

De auteur breekt tevens een lans voor een waardige plek van de vrouw, die vaak het meest slachtoffer wordt van de crisis. Het is de taak van de theologie om zich kritisch te verhouden tot het moderne wereldbeeld. Dat maakt theologie weer relevant, zodat zij zinvol bijdraagt aan het debat. Een scala aan bronnen, breder dan de moderne westerse, verdient aandacht en zo ook oog hebben voor alternatieve praktijken. Dat creëert ruimte voor een liefdevolle omgang met de natuur. Bijbel, traditie en geleefd geloof moeten niet gerestaureerd worden, maar creatief gemobiliseerd. Zo ontstaat het juiste spreken over God en Gods betrekking tot de wereld.

Wereldbeeld

Hoofdstuk 2 beslaat een groot kerngedeelte van het boek en wil de onderbouwing leveren dat de Bijbel relevant materiaal aanreikt voor een grondige correctie van het moderne wereldbeeld. Naast Genesis 1-3 krijgen onder andere Jesaja, de Psalmen, Job, Spreuken 1-9 en Christus als Schepper aandacht bij deze lezing in ecologisch perspectief. De relatie tussen mensheid en niet-menselijk leven en de relatie tussen God, mensheid en aarde zijn belangrijke items. Het juiste verstaan van (taalkundige) beelden, zowel mannelijk als vrouwelijk van aard, in hun context is van belang.

De auteur stelt het moderne wereldbeeld fundamenteel ter discussie en wil een ruimer ecologisch perspectief bieden. De mensheid moet weer oog krijgen voor de relatie met de hele schepping. De mens staat er niet boven, maar deelt in de onderlinge verbondenheid van alle leven. Als de mens zich het leven eigenmachtig toe-eigent door uitbuiting, doet hij geen recht aan de verbinding tussen God en de schepping. Dat leidt tot verval van de mensheid en de rest van de aarde. De studie besteedt ook aandacht aan de relatie tussen God en de dieren en de redding van de aarde. De niet-menselijke werkelijkheid speelt in de Bijbel een grote rol, evenals de samenhang van alles wat bestaat. Zo is er tevens een verbinding tussen scheppen en redden.

De hoofdstukken 3 en 4 behandelen de ”Nederlandstalige ecotheologie” en ”inzichten uit ecofeministische theologie wereldwijd”. Hoofdstuk 5 vat de oogst van de studie samen. De brede studie biedt veel materiaal ter overweging en levert een aantal waardevolle inzichten op.

Vrouwelijke godsbeelden

Het hermeneutisch standpunt is echter soms discutabel. De grote openheid voor andere tradities en voor een feministische benadering beïnvloedt menige keuze. Dat kan bevreemding wekken. Dat betreft tevens de kritiek van de auteur op een heilshistorische benadering en haar pleidooi voor meer aandacht voor de vrouwelijke godsbeelden, zoals ”Vrouwe Wijsheid”. Die zouden verdrongen zijn door eenzijdige aandacht voor het Woord als „mannelijk autoritair spreken.”

Boekgegevens

Groene theologie, Trees van Montfoort; uitg. Skandalon; 320 blz.; € 27,50