De voorliefde van Italianen voor contant geld is te zien voor de betaalpoortjes aan de autosnelweg. Er staan meestal lange rijen auto’s voor de poortjes voor cash en nauwelijks automobilisten voor de tolpoort van elektronisch betalen. Van elke 100 transacties in Italië worden er maar 14 per pinpas of creditcard gedaan. In sommige gebieden, zoals Calabrië, is de verhouding 6 op 100. In Nederland worden 55 op 100 betalingen per betaalkaart gedaan.

Terwijl bijna overal in Europa het gebruik van contant geld afneemt, neemt het in Italië juist toe. In 2018 circuleerde 4 procent meer contanten dan het jaar ervoor, blijkt uit een studie van The European House Ambrosetti, een consultancybureau. In 10 jaar tijd nam het gebruik van de flappentap in Italië met 8 procent toe. De belastingdienst voert alleen controle uit op geldopnamen van meer dan 5000 euro per maand.

Het is niet zo dat de betaalkaart een onbekend gegeven is. Elke Italiaan, van zuigeling tot honderdplusser, heeft er gemiddeld twee. Elektronisch betalen kan bij drie miljoen winkels en andere bedrijven. Italië heeft binnen de Europese Unie nota bene het hoogste aantal betaalpunten. Maar die betaalterminals staan wel te verstoffen.

Er is Italië nu echter alles aan gelegen om het gebruik van contant geld terug te dringen. Contant geld is een belangrijke indicator van belastingontduiking. Elk jaar vist de overheid voor 107 miljard euro achter het net doordat belastingplichtigen onder andere een lager inkomen of hogere aftrekposten opgeven.

Deze zogenaamde ”tax gap” komt overeen met ruim vijf procent van het Bruto Binnenlands Product (bbp). De ontduiking van de omzetbelasting is gigantisch, vooral doordat in de middenstand de kassa niet wordt aangeslagen. In 2017 haalde de overheid ruim 33 miljard euro minder op, een absoluut Europees record. Nog daargelaten wat criminele organisaties omzetten en de grote omvangrijke zwarte economie, samen 13 procent van het bbp.

De regering-Conte heeft de oorlog afgekondigd tegen het contante geld. Dat is haar manier om het begrotingstekort te dichten. Voor volgend jaar moet de Italiaanse overheid 7 miljard extra belastinginkomsten binnenhalen wil ze niet over haar budget heen gaan en tegen de Europese begrotingsregels ingaan. De eerste regeringsmaatregel is de invoering van een loterij. Een wel erg Italiaanse oplossing, want de loterij is een Italiaanse vinding. Iedereen die binnenkort een pinbetaling doen, krijgt automatisch een lot toegekend. Elke maand worden de winnaars van een paar geldprijzen bekend gemaakt.

Dit systeem werd in 1997 voor het eerst met succes in Malta beproefd. Het aantal bonnetjes nam daar toen sterk toe; het aantal zwartbetalingen nam af. Het blijft een vraagteken of zo’n loterij genoeg is om zeven miljard euro aan inkomsten binnen te halen. Een andere maatregel is dat er mogelijk op maandelijkse pinopnamen van boven de 1500 euro een commissie wordt gelegd van 2 procent. Dat is althans het voorstel van Confindustria, de werkgeversorganisatie van het grootbedrijf.

Intussen heeft Italië de elektronische facturering ingevoerd. Vanaf 1 januari zijn alle ondernemers met een omzet van meer dan 65.000 euro verplicht facturen te versturen via het informatiesysteem van de belastingdienst. Die dienst heeft daarmee een actueel en prima overzicht van de belastingverplichting van haar cliënten. De bedoeling is dat deze gegevens worden verbonden met andere data, zoals bankgegevens, waardoor belastingontduiking beter kan worden aangepakt.