De voormalige synagoge, die nog altijd een monumentenstatus heeft, is vorig jaar verkocht aan een particuliere eigenaar. De gevel van het gebouw staat nog, maar aan de binnenkant zijn de houten vloer en de banken er uitgehaald. Juist die elementen waren bepalend voor het gebouw.

Arie Verlaan van de werkgroep Stadsherstel meent dat het niet ingrijpen van de gemeente een vrijbrief is voor het slopen van monumenten. „Wij noemen dit nu al de methode-Bakkerstraat: gewoon slopen, want de gemeente doet toch niks.”

Te veel ruimte

De eigenaar van de synagoge, die liever anoniem wil blijven, ontkent dat hij de binnenkant heeft gesloopt. „De vloer was zo verrot dat je die met één hand kon doorbreken. Om de vloer eruit te kunnen halen, moesten we de banken ergens parkeren. Als de nieuwe vloer erin ligt, komen de banken weer terug. We pakken het zo grondig aan dat er zestig jaar niks meer aan hoeft te gebeuren.”

De eigenaar wil een vergaderruimte in het gebouw vestigen.

Volgens een woordvoerder van de gemeente Vijfheerenlanden, waaronder Vianen valt, kon de nieuwe eigenaar zijn gang gaan, doordat de afspraken die de toenmalige gemeente Vianen maakte „niet goed genoeg waren.” In de vergunning werd niet duidelijk aangegeven wat de eigenaar wel en niet kon doen. Daardoor kon de gemeente niks doen, aldus een woordvoerder. „De afgegeven vergunning gaf te veel ruimte. De gemeente is fout geweest met die beslissing. We kunnen dit niet terugdraaien, maar we zullen er in de toekomst wel alles aan doen om dit soort fouten te voorkomen.”

De eigenaar zegt dat hij en zijn architect een aantal malen met de gemeente over de werkzaamheden hebben gesproken. „Dat ging tot in de kleinste details. Alles moet besproken worden met het bouwkundig team van de gemeente. Dat is ook gebeurd en de gemeente heeft een vergunning gegeven voor de werkzaamheden. Vervolgens hebben zij hun gezicht niet laten zien, maar dat betekent niet dat wij ons eigen script geschreven hebben. We doen dit met veel liefde.”

Geweldloos

Dat de gemeente niet kon ingrijpen, noemt Verlaan „feitelijk onjuist. De gemeente heeft zeker wel bepaald dat de nieuwe eigenaar niet aan de vloer mocht komen. Dat is ook toegegeven in de brief die de gemeente aan de werkgroep heeft gestuurd.” Verlaan zegt dat Stadsherstel alles eraan heeft gedaan om te voorkomen dat de vloer en de banken eruit gesloopt zouden worden. „Wij hebben direct gewaarschuwd en gezegd dat bepaalde monumentale elementen er niet uit gesloopt mochten worden.”

Voordat het monument werd verkocht, gebruikte het Nederlands Hervormd Comité, een reformatorische stichting, de voormalige sjoel geregeld voor doordeweekse diensten. Hoewel de diensten zijn gestopt, bestaat de stichting nog wel. Henri Wijnmaalen, secretaris van het comité, is benieuwd hoe het gebouw eruit gaat zien. „Ik kom er geregeld langs. Van de buitenkant lijkt het erop dat het mooier wordt.”