Vissers die afhankelijk zijn van opbrengsten uit de kustwateren van de Noordzee maken zich al geruime tijd zorgen over de visstand. Binnen 22 kilometer van de kust, de zogenaamde 12-mijlszone, mogen kotters met een lengte tot 24 meter en maximaal 300 pk (Eurokotters) met sleepnetten vissen. Daarnaast zijn er kleine dagvissers in deze zone die met staandwant achter tong, zeebaars en kabeljauw aan zitten. Die laatste categorie zet de netten doorgaans uit in een strook vanaf tien meter van de vloedlijn tot ongeveer vijftien kilometer uit de kust.

In de jaren tachtig en negentig konden vissers heel goed met een Eurokotter binnen de 12-mijlszone de kost verdienen. De uitstoot van fosfaat en nitraat via de rivieren bleek een gunstig effect te hebben op de aanwezigheid van voedsel. Veel voedsel betekent ook veel vis. Een vloot van circa 45 Eurokotters viste vrijwel het gehele jaar door in de kustwateren. Na de millenniumwisseling daalden de vangsten als gevolg van een afname van voedingsstoffen. Het reductiebeleid met betrekking tot fosfaat- en nitraatuitstoot had dus succes.

Visserijdruk

De vloot Eurokotters is anno 2019 geslonken naar een twintigtal vaartuigen. Het aantal staandwantbootjes is eveneens afgenomen. Rond de millenniumwisseling waren nog zo’n veertig dagbootjes van onder de twaalf meter lengte actief. Daarvan zijn er nu krap twintig over. Normaliter nemen visbestanden in omvang toe als de visserijdruk afneemt. Dat gaat niet op voor de kustzone. De vloot die nu binnen de 12-mijlszone actief is, is nog geen fractie van het aantal kotters dat er ooit viste.

Volgens de eigenaren van de dagbootjes die met staandwant op tong en zeebaars vissen, is de pulsvisserij debet aan de geslonken visbestanden. Die is volgens hen veel te efficiënt voor het vangen van tong.

Ondertussen beproeft een deel van de huidige Eurokottervloot al enkele jaren zijn geluk buiten de 12-mijlszone. Schippers van deze Eurokotters zagen dat het al veel eerder achteruitging. Binnen de 12-mijlszone mag met maximaal vier meter lange tuigen gevist worden. Daarbuiten geldt geen restrictie voor Eurokotters voor zolang zij twee sleepnetten van elk twaalf meter kunnen behappen. Meestal vissen deze 24 meter lange kotters met vistuigen die niet langer zijn dan 7 meter.

Zandsuppletie

De neergang van de visstand in de kustzone dateert echter al van voor de introductie van de pulstechniek. Eigenaren van Eurokotters zijn van mening dat, naast een al veel eerdere afname van de voedselbeschikbaarheid, vooral zandwinning en zandsuppleties langs de kust en de aanleg van windmolenparken de zaak geen goed hebben gedaan. Zandwinning is een activiteit die onderschat wordt als het gaat om de gezondheid van de bodem en de daarop levende organismen. Dat geldt ook voor zandsuppleties die nodig zijn om de kust in goede staat te houden of om infrastructurele ingrepen als de Maasvlakte mogelijk te maken.

Windmolenparken die tot op zestien kilometer uit de kust staan, vormen volgens de vissers nog de grootste bedreiging. Afgezien van het feit dat gigantische windmolenparken beslag leggen op de ruimte in gebieden waar Nederlandse kottervissers vangstbestekken hebben liggen, is de impact op het mariene milieu nog lang niet goed in kaart gebracht. De eerste signalen wijzen erop dat een windmolenpark voor veel vissoorten zeker geen rustoord is. Zeewater geleidt geluid veel beter dan lucht en vissoorten zijn gevoelig voor lawaai. Daarnaast is de bekabeling op de zeebodem verre van prettig voor soorten als rog en haai, die elektrische zintuigen hebben. Reeds bestaande en geplande windmolenparken, die bijdragen aan de voortgaande industrialisatie van de Noordzee, zorgen ervoor dat Nederlandse kotters straks op een ‘postzegel’ moeten vissen.

Onrust

De nieuwssite NOS meldde zaterdag dat er in de kottersector vissers zijn die het niet zo nauw nemen met het voorgeschreven motorvermogen. De overheid mag het zich aanrekenen dat ze jarenlang de controle heeft laten liggen. En dat terwijl echte 300-pk vissers beweren dat vissnelheid en brandstofverbruik van sjoemelende Eurokotters makkelijk herkenbaar zijn (zie www.marinetraffic.com). Het probleem ligt bij de controlerende instanties (NVWA en ILT) die het niet eens zijn over de manier van controleren en omdat er geen duidelijkheid is met betrekking tot de verzamelde data van het motorvermogen, waardoor sancties uitblijven. Van de Nederlandse Eurokottervloot die binnen de 12-mijlszone vist, zijn het vooral de op garnalen vissende Eurokotters die voor onrust zorgen bij de vissers die met echt 300 pk vissen.

In alle discussies over de invulling van de ruimte op zee ondervindt de Nederlandse kottervloot geen erkenning. De vloot is in de loop der jaren al gemarginaliseerd. Maar als zelfs een sterk gereduceerde vloot geen zicht meer heeft op voldoende bestaansruimte, dan ziet het er wel heel somber uit. Het wordt tijd dat de regering de nijpende situatie van de vloot erkent en op de proppen komt met een compensatie voor verloren visgronden.

De auteur is als freelance onderzoeker en dataverzamelaar werkzaam in de visserij.