De onderdelenlijst van Spacerail – Level 9 liegt er niet om: tientallen staafjes, honderden verbindingselementen en nog heel wat andere stukjes moeten samen een duizelingwekkend parcours voor twaalf kleine kogeltjes vormen. Die kogeltjes kunnen echter pas in actie komen als de 68 meter lange draad is gespannen.

Op tafel ligt dan ook niet zomaar een knikkerbaan, maar een extreme. Minimumleeftijd: 15 jaar. Bouwduur: 72 uur. Waar haal je die tijd vandaan? Volwassen knikkerbaanbouwers hebben immers nog tal van andere verplichtingen die ze tot in de late uurtjes van de straat houden.

Mochten ze na een lange dag werken of een avond vergaderen nog even tot rust willen komen, dan kan zo’n knikkerbaan natuurlijk helend werken. De rollende knikkers hebben een kalmerend effect. Ook fijn: dankzij twee helixliften in deze knikkerbaan hoef je ’m alleen nog maar aan te zetten. De knikkers vinden dan zelf hun weg omlaag en weer omhoog. Betoverend!

Maar voor het zover is, moet er dus worden gebouwd. De handleiding kan gerust summier genoemd worden. Er zijn wel wat pagina’s met instructies, maar het echte bouwwerk moet gebeuren aan de hand van een paar voor-, zij- en bovenaanzichten.

Na een paar uur stug doorbouwen staat gelukkig het casco van de knikkerbaan. Dat begint ergens op te lijken!

Toch beginnen de moeilijkheden nu pas echt. Want hoe moeten de elementen staan? Hoe loopt de draad waarover de knikkers moeten rollen? En hoe worden alle hoge en lage onderdelen zo verbonden dat rollende knikkers straks niet worden gehinderd?

De kleine foto’s bieden geen uitkomst. Waarschijnlijk zit in die 72 bouwuren dan ook flink wat denktijd verdisconteerd. Je bent immers al de nodige tijd kwijt voordat je eindelijk doorhebt hoe je de bouw moet ‘aanvliegen’. Na heel wat gepieker blijkt afbouwen welhaast onmogelijk. Volwassenen noemen zo’n situatie dan eufemistisch ”uitdagend”. Kan zijn, maar de betovering is verbroken. Agile werken werkt hier niet, procesmanagers met een ”helicopter view” kunnen hier hun tanden op stukbijten. Welke competenties dan wel nodig zijn? Logisch denken en een flinke portie ruimtelijk inzicht. Knikkeren voor volwassenen is moeilijker dan het lijkt.

Spacerail Level 9, Invento; ca. € 100

Knikkeren met effecten

Dat knikkeren best wat denkwerk mag kosten, bewijst GraviTrax. De knikkerbaan van Ravensburger –voor iedereen van 8 tot 99 jaar– combineert spel- elementen met natuurkundige trucs. Het doel: een eigen baan bouwen waarbij je de zwaartekracht volop benut. De magneten en kinetica geven de baan een heel nieuwe dimensie.

In de startset zitten meer dan honderd elementen – van bouwstenen en wissels tot onderdelen met ”special effects”. De kleurrijke bouwvoorbeelden zijn duidelijk en inspirerend. Met de negen banen met verschillende moeilijkheidsniveaus kun je voorlopig je lol wel op.

Toch begint pas ná het bouwen de echte pret. De elementen stimuleren namelijk om de knikkerbaan naar eigen inzicht te verbouwen en uit te breiden. Dat roept veel hypothetische vragen op, zoals bij de ‘trampoline’. Wat gebeurt er als…? Waar komt die knikker terecht?

Gewoon proberen maar!

Daarmee is de GraviTrax-knikkerbaan geschikt voor jonge én oudere spelers. Het duurzame kunststof in een beperkt aantal kleuren geeft de set een strakke uitstraling. Experimenteren met een knikkerbaan is allesbehalve kinderachtig. Maar of bouwen na een lange dag nog zo’n goed idee is? Door de vele mogelijkheden zou het wel eens heel laat kunnen worden…

Ravensburger GraviTrax® – Startersset: € 49,99 – Trampoline: € 10,99 – te koop via bol.com

Handmatig aangedreven

Een transporttandwiel, een lift en een wipwap die de koers van je knikkers bepaalt: de Marble Parkout van ROKR heeft het allemaal. Met tandwielen en een hendeltje zetten gebruikers deze knikkerbaan zelf in beweging. Als het draaien stopt, stopt het hele mechanisme. Voor je van de knikkerbaan kunt genieten, moet je ’m wel eerst bouwen uit ruim 200 lasergesneden onderdelen. Gelukkig zijn alle onderdelen keurig uitgesneden. Ze passen goed in elkaar en de instructies zijn helder. Een fluitje van een cent.

Eenmaal af draait het mechaniek van het knikkerbaantje –zo’n 25 x 25 x 25 cm– als een zonnetje. De knikkers rollen naar boven en naar beneden om daarna dezelfde route nog honderd keer af te leggen. Af en toe raakt een houten onderdeeltje los, maar dat is zo verholpen.

ROKR Marble Parkout; € 58,95 via bol.com

Op papier

Een knikkerbaan van papier, hoe zet je die in elkaar? Het boek ”Rollercoaster knikkerbaan” heeft het antwoord, compleet met loopings en trechters tot een baanwissel en trappetjes.

Deze knikkerbaan bouw je in een mum van tijd. Vanwege het dikke karton bezwijkt de baan niet onder de eerste de beste knikker. Ook fijn: alle onderdelen hoeven alleen maar te worden uitgedrukt. Zelfs de vouwlijnen zijn al gerild. Wie wat meer wil weten over de natuurkundige principes, kan zijn hart ophalen aan de kaders met feitjes. Spelers die liever snel resultaat willen zien, slaan deze natuurlijk over. Als de knikkerbaan klaar is, staat hij als een huis. De tijd zal leren voor hoelang, maar voorlopig tuimelen de knikkers omlaag.

Rollercoaster knikkerbaan; BBNC Uitgevers; Andrew Gatt; € 12,50 via bol.com

Voor- en nadelen

• Uitdagende variant. Urenlang denk- en kijkplezier gegarandeerd.

– Eenmalig project. Zo’n knikkerbaan zet je één keer in elkaar, maar daarna waarschijnlijk niet meer. Dat is jammer, want daarna moet je dus een ander hobbyproject zoeken.

– Gammele constructie. Het draad van de knikkerbaan zorgt voor stevigheid, maar de bodemplaat in combinatie met de hoge opbouw maken de constructie erg wiebelig – en dus kwetsbaar.