Onduidelijk hoe brexit verder gaat na besluit rechter

Het parlement hervat daarom woensdagmiddag zijn vergaderingen. Het gebruikelijke vragenuurtje met de premier zal niet plaatsvinden. Maar ook zonder dat zal het een levendige bijeenkomst worden, met veel emotie, chaos en ”Order, order”.

In de verhitte strijd tussen regering en parlement is dinsdag geschiedenis geschreven. In gevestigde democratieën gebeurt het slechts zeer zelden dat de rechterlijke macht zich bemoeit met de verhouding tussen de wetgevende macht (parlement) en de uitvoerende macht (de ministers). De scheiding der machten behoort immers tot het fundament van de democratische rechtsstaat.

Premier Johnson dacht eind augustus dat hij veilig zijn bevoegdheid kon gebruiken om het parlement te schorsen, in afwachting van een troonrede voor een nieuw parlementair seizoen op 14 oktober. Protesten daartegen verwees hij naar de prullenbak: een schorsing voorafgaand aan een Queen’s Speech is gebruikelijk; wat doe je moeilijk?

Omdat de regering de bevoegdheid heeft om de koningin tot een schorsing te laten besluiten, leek het aanvankelijk dat een gang naar de rechter weinig zou uithalen. Dit was alleen iets voor machteloze politici om toch nog te protesteren.

Onwettig

In alle drie delen van het Verenigd Koninkrijk –Engeland, Noord-Ierland en Schotland– zeiden de lagere rechters aanvankelijk dat ze zich niet met politiek wilden bemoeien. Twee weken geleden noemde een Schotse rechtbank de schorsing echter „onwettig”, zonder hier verder gevolgen aan te verbinden. Deze uitspraak verraste al veel voor- en tegenstanders van de premier.

Het Britse hooggerechtshof ging dinsdag nog verder. Een normale schorsing voorafgaand aan een troonrede duurt vijf of zes dagen. Elke langere termijn moet worden gerechtvaardigd, aldus de elf hoogste rechters van het Verenigd Koninkrijk. Unaniem stelden de rechters vast dat er van een rechtvaardiging echter helemaal geen sprake was, „laat staan een geldige.”

Zeker in de „uitzonderlijke omstandigheden” waarin het land zich zes weken voor de brexit bevindt, heeft het parlement het „recht om zijn stem te laten horen.” Door te doen alsof een schorsing van vijf weken vanzelfsprekend is en elk protest schouderophalend wordt weggewuifd, wordt het democratische proces fundamenteel gedwarsboomd.

De schorsing is daarom niet alleen „onwettig”, maar ook „van nul en generlei waarde.” „Het is alsof de gezant van de koningin met een leeg vel papier naar het parlement kwam”, zei de voorzittend rechter, Lady Hale. In die beeldende taal verklaarde ze de verdaging van het parlement van rechtswege ongeldig. De beslissing van deze premier bleek ineens gebakken lucht.

Opvallend was dat de rechter zich niet uitliet over het motief van de regering. Lady Hale liet zich niet uit over de vraag of de regering het parlement de mond had willen snoeren. Het stelde alleen vast dat een rechtvaardiging ontbrak, en daarmee werd het besluit zelf ongeldig.

Het hooggerechtshof zei evenmin met zoveel woorden dat de premier had gelogen tegen de koningin. Maar in feite kwam het daar wel op neer. De regering had de vorstin immers met vals geld naar de winkel gestuurd.

Bewust

Het hooggerechtshof ging in zijn uitspraak verder dan alle andere van de afgelopen weken over dezelfde kwestie. Toch lijkt het erop dat de rechter zich bewust is geweest van de scheiding van de machten. Over de inhoud van het parlementaire proces zei ze geen woord. Over het vertrek uit de Europese Unie liet Lady Hale zich totaal niet uit. Ze zei alleen dat brexit een „fundamentele verandering van onze staatsinrichting” is; en daar kan weinig op tegen zijn. Het vonnis beperkte zich tot het besluit van de regering over het parlement.

Lady Hale liet het daarom aan de voorzitters van het parlement om de Kamers weer bij elkaar te roepen. Wat vervolgens binnen een uur geschiedde. Lagerhuisvoorzitter John Bercow verscheen onder een paraplu voor de tv-camera’s om te zeggen dat het parlement om half twaalf zijn zitting zou voortzetten.

Het is momenteel onduidelijk hoe het verder gaat. Premier Johnson herhaalde dinsdag in zijn reactie wat hij de afgelopen weken steeds zegt, namelijk dat hij werkt aan een brexit op 31 oktober. Verder zei hij het „oneens” te zijn met de rechters.

Oppositieleider Corbyn riep vanaf het congres van de Labourpartij om het aftreden van de premier. De premier zal natuurlijk niet vertrekken als de oppositie hem niet daartoe dwingt. Het ligt voor de hand dat er vrij snel een motie van wantrouwen tegen de regering-Johnson komt, maar Corbyn heeft die nog niet aangekondigd.

Verkiezingen

Premier Johnson drong begin deze maand aan op vervroegde verkiezingen, maar verloor tot twee keer toe een stemming daarover in het Lagerhuis. De Labourpartij, die al jaren roept om verkiezingen, gaf toen geen steun. Gezien de peilingen heeft Labour weinig belang bij verkiezingen.

Het is niet duidelijk of Johnson dit voorstel deze week opnieuw wil doen. Verkiezingen zouden voor hem wel een manier zijn om met een schone lei te beginnen, nu zijn blazoen in nauwelijks twee maanden al zo besmeurd is geraakt.

Onduidelijk hoe brexit verder gaat na besluit rechter

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?