Deze scherpe opdracht kan ons met schrik vervullen. Zorgen voor elkaar kan een flinke last betekenen. Het woord mantelzorg heeft voor veel mensen die er níet zelf mee te maken hebben een positieve klank: „Wat mooi dat je dat allemaal voor een ander doet!” Het beeld van Sint-Maarten klinkt erin door. Sint-Maarten die vanaf zijn paard een deel van zijn mantel afsnijdt voor een blinde bedelaar. De mantelzorger als held, dus.

Tot zover de romantiek. De werkelijkheid is dat veel mensen er nooit bewust voor hebben gekozen om mantelzorger te zijn. Je rolt er gewoon in, omdat vader, moeder, echtgenoot of een ander familielid ziek wordt en je begint met helpen en zorgen. Je doet wat je kunt. En natuurlijk is het fijn en geboden om iets te doen, maar is het wel te combineren met je verdere verplichtingen, je werk of andere zorgtaken? Het is dagelijks balanceren. Veel mantelzorgers hebben het gevoel dat ze meer geven dan ze kunnen en toch elke dag tekortschieten. Ze herkennen zich meer in het beeld van een pakezeltje dan in dat van een held te paard. Niks romantiek.

Mantelzorgers vervullen een onmisbare rol. Maar wie zorgt er eigenlijk voor de mantelzorgers? Ze zijn druk met zorgen, vaak naast andere taken die zij in hun gezin hebben. Ze hebben weinig tijd voor sociale contacten of voor hobby’s, omdat de zorg alle aandacht vraagt. Een veel gehoorde klacht is dat mantelzorgers zich weinig gehoord voelen. Veel bezig met anderen, en zich toch alleen voelen. Een pijnlijke paradox.

Veel mantelzorgers zien het terecht als een Bijbelse roeping om zich met hart en ziel voor hun naasten in te zetten. Het ervaren van die roeping is enerzijds bemoedigend. Zij mogen erop vertrouwen dat God afweet van hun zorgen en weten dat zij dit in Zijn genadige handen mogen leggen. Tegelijkertijd kan deze ervaren roeping ook druk opleveren. Mag ik wel iets rustiger aandoen of verzaak ik dan mijn plicht? Doe ik wel genoeg? Mag ik ook eens „nee” zeggen?

De druk op mantelzorgers wordt de komende jaren alleen maar groter. Het aantal mensen die beschikbaar zijn om voor één oudere te zorgen, zal door de vergrijzing nog verder dalen. Recente rapporten van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) zijn daarover helder. Steeds meer kwetsbare ouderen, terwijl het reservoir verzorgenden niet meegroeit. Het bezorgt niet alleen politici hoofdbrekens.

Je kunt het als mantelzorger pas volhouden als je ook goed voor jezelf zorgt. Maar hoe doe je dat dan? Dat is lastig. Zeker mantelzorgers zullen beamen dat het vaak gemakkelijker is om anderen raad te geven dan om wijs te zijn voor jezelf.

Alle reden dus om mantelzorgers te ondersteunen. Laten we onze ogen openhouden voor mantelzorgers in onze omgeving. Een luisterend oor of de taken een middag overnemen, kan al veel betekenen. En natuurlijk kan het georganiseerde vrijwilligerswerk hier een goede en structurele bijdrage aan leveren. De NPV doet daar volop aan mee met duizenden vrijwilligers.

Hoe mooi het beeld van Sint-Maarten op zijn paard ook is, het woord mantelzorg is niet aan zíjn mantel ontleend. Dat begrip is bedacht door de Nederlandse arts Hattinga Verschure. Hij bedoelde met mantelzorg „zorg in een kleine groep, waarvan de leden onderling in relatie staan.” Dus geen held te paard, die na zijn heldendaad weggaloppeert, maar mensen die onderling voor elkaar klaarstaan en zorg en beschutting bieden. Hun eigen mantel delen, zonder hem in tweeën te snijden. Veel mantelzorgers zullen dat beeld wel aanvoelen. Zullen we op dezelfde manier om hén heen staan?

De auteur is directeur van de NPV en senator voor de SGP.