Het onderwijs kreeg vorm: niet langer zaten kinderen van alle leeftijden een beetje door elkaar in een ruimte die zich er enigszins voor leende, maar kwamen er klassen voor leeftijdsgenoten en werden de eerste eisen aan het onderwijs in de wet vastgelegd.

„Mensen begonnen in te zien dat kinderen aparte wezens zijn en dat ze de tijd moeten hebben om een volwassene te worden”, vertelt samensteller Michiel Plomp. De omslag ging niet zomaar. „Het was een enorm proces en het is gewoon frappant hoe de kijk op kinderen en hun opvoeding sindsdien steeds is blijven veranderen.”

Toen ouders werk begonnen te maken van de opvoeding, waren ze aanvankelijk veelal behoorlijk streng en bloedserieus daarin. Zo zijn op de expo stapels papier te zien: de dagboeken die een Haagse jongen uit de 19e eeuw van zijn zevende tot zijn zeventiende moest bijhouden om aan zelfreflectie te doen. Ook zijn er tekeningen die een vader om de andere dag van zijn kinderen maakte „behalve als ze niks hadden geleerd of vervelend waren geweest.”

Jong in de 19e eeuw heet de expositie, die om te beginnen veel kinderportretten omvat. Jan Adam Kruseman, Adriaan de Lelie en Charles Howard Hodges beeldden kinderen nog als volwassenen en af, maar Anton Mauve, Jacob Maris, Georg Hendrik Breitner en Jan Toorop schilderden kinderen op een heel andere manier, vaak in hun eigen wereldje, spelend, intiem.

Ook is er wat speelgoed op de tentoonstelling, zoals precies dezelfde blokkendoos die staat op een schilderij van de in 1868 gestorven schilder Jacob Spoel. Thema’s als onderwijs en opvoeding worden apart en uitgebreid toegelicht.