Op de avond van 5 april 1983 is café ’t Koetsiertje toneel van een van de meest geruchtmakende moordpartijen in Nederland. Na een ruzie met een cafébezoeker grijpt de Yilmaz, dan 27, een pistool uit zijn binnenzak. De Turk schiet om zich heen. „Het ging ineens totaal los. Ik heb die eerste man nog zien vallen, daarna ben ik meteen weggedoken”, blikt overlevende Johan de Hoog (nu 51) woensdag in het AD terug op het drama.

Meisje

Yilmaz schiet zes mensen dood, onder wie een 12-jarig meisje. Ook vallen er vier gewonden. De Turk krijgt levenslang. Via juridische procedures probeert de man daar al jarenlang onderuit te komen. Tot ongenoegen van nabestaanden. „Van mij mag hij van honger en dorst tot aan zijn dood creperen in de cel. De hogere heren beslissen over hem, ik ben maar een onbeduidende nabestaande”, zei overlevende Gerard Sneekes (die dit jaar overleed en bij het schietdrama in 1983 vrouw en kind verloor) vijf jaar geleden in het AD.

Echt achter slot en grendel zit de moordenaar al niet meer. Yilmaz verbleef sinds 2001 in een tbs-kliniek. Sinds 2014 mag hij met onbegeleid verlof. Wel staat hij onder begeleiding. Daar wil de man vanaf. Via de rechter probeert hij gratie af te dwingen. De koning(in) verleent gratie, al is de minister verantwoordelijk.

De laatste gratieverlening in Nederland was in 2009. Beatrix verleende toen vrijheid aan een Turkse moordenaar uit Voorne-Putten. De man was ernstig ziek. Hij was tot levenslang veroordeeld voor een dubbele moord in Frankfurt. Enkele weken na zijn vrijlating overleed hij.

Het jaar 1986 is een breekpunt wat betreft gratieverlening, schrijft misdaadverslaggever Mick van Wely in zijn boek ”Levenslang. De straf en de daders”. Toen kreeg drievoudig moordenaar Hans van Zon gratie. Sindsdien werd alleen in 2009 nog gratie verleend, aan de Turkse moordenaar uit Voorne-Putten. Ook kreeg op Curaçao een terminaal zieke kindermoordenaar gratie. In de decennia na de Tweede Wereldoorlog werd geregeld gratie verleend, stelt Van Wely.

Levenslang is in Nederland in beginsel echt levenslang. Al schrijven nieuwe regels, in 2017 ingevoerd, wel voor dat elke levenslang gestrafte na 25 jaar een herbeoordeling krijgt. De nieuwe richtlijnen zijn gevolg van kritiek van Europese rechters. Die vonden dat Nederland levenslang gestraften te weinig perspectief bood.