Het Amerikaanse leger zegt in een reactie dat het artikel voor een groot deel is gebaseerd op bronnen die door het leger zelf in zijn onderzoek naar de omvang van de misstanden zijn gedocumenteerd. ‘Veel van deze zaken worden nog onderzocht en waar bewijs is van misbruik zal de betrokken persoon vervolgd worden’, zei luitenant–kolonel Barry Johnson, legerwoordvoerder voor gevangenisoperaties in Irak.

Foto’s van de mishandelingen en vernederingen die gevangenen moesten ondergaan hebben in de hele wereld verontwaardiging gewekt. Het gedrag van de betrokken soldaten is aan de kaak gesteld, maar de rol die het medisch personeel heeft gespeeld is tot nog toe onderbelicht gebleven.

Miles, die verbonden is aan de Universiteit van Minnesota, baseert zijn artikel op getuigenissen voor het Amerikaanse Congres, beëdigde verklaringen van gevangenen en soldaten, berichten in vaktijdschriften en persberichten. Hij stelt dat legerartsen medeplichtig zijn geweest en in sommige gevallen actief hebben deelgenomen aan mishandelingen in Bagdad, alsook in Afghanistan en Guantanamo Bay op Cuba. Artsen zouden overlijdensakten hebben vervalst, sporen van folteringen hebben verdoezeld en in zeker één geval een gevangene die bewusteloos was geraakt hebben opgelapt, zodat hij verder gefolterd kon worden. Militaire medici meldden de misstanden niet op eigen initiatief; pas toen het officiële onderzoek naar Abu Ghraib begon, traden zij ermee naar buiten, zegt Miles.

In een commentaar stelt The Lancet dat de artsen hun plicht hebben verzaakt, omdat ze in de eerste plaats arts en daarna pas militair zijn. ‘Degenen die nog in posities verkeren waarin dubbele verplichtingen hen ervan weerhouden de rechten van hun patiënten boven andere belangen te stellen, moeten hardop protesteren en weigeren met de autoriteiten samen te werken.’

Miles stelt dat de discussie of de gevangenen krijgsgevangenen, vijandelijke strijders, terroristen of misdadigers zijn niet ter zake doet. De Verenigde Staten hebben legio verdragen en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens ondertekend die het de Amerikaanse strijdkrachten verbieden om personen aan folteringen of vernederingen bloot te stellen. Het Pentagon voert talrijke excuses aan, variërend van gebrekkige training en onderbezetting, tot racisme, druk om informatie te verkrijgen en oorlogsstress. ‘Maar in wezen is de toon voor deze misdragingen gezet door een beleid dat nalatig was ten aanzien van schendingen van mensenrechten en een militaire leiding die geen oog had voor mensenrechten’, aldus Miles.

Maar weinig eenheden in Irak en Afghanistan voldeden volgens Miles aan de medische verplichtingen jegens krijgsgevangenen onder de Conventie van Genève. Een arts en een psychiater keurden de verhoormethoden in Abu Ghraib goed en volgden de ondervragingen. Een gevangene die tijdens een verhoor bewusteloos was geslagen, werd door medisch personeel opgeknapt en weer met zijn ondervragers alleengelaten. Twee gedetineerden in Abu Ghraib verklaarden dat een arts de wond van een gevangene liet hechten door een medisch ongeschoolde bewaker.

Een lid van de militaire politie meldde hoe een hospik een infuus aanbracht in het lichaam van een tijdens folteringen bezweken gevangene om te doen voorkomen alsof hij in het ziekenhuis was overleden. In overlijdensakten schreven artsen sterfgevallen van gevangenen in Irak en Afghanistan steevast toe aan hartaanvallen, hitteaanvallen of natuurlijke oorzaken. Miles vermeldt een voorbeeld uit een rapport van de organisatie Human Rights Watch, waarin soldaten een afgetuigde gevangene aan de bovenkant van zijn celdeur vastbonden en hem knevelden. Op de overlijdensakte stond dat hij ‘in zijn slaap’ was gestorven. Pas nadat de zaak in de pers was gekomen, veranderde het Pentagon dit in doodslag als gevolg van slagen met een stomp voorwerp en verstikking.