Dat stelt het Europees Milieu Agentschap (EEA) in het rapport ”Impacts of Europe’s changing climate”, dat gisteren verscheen. Het Milieu- en Natuurplanbureau van het Nederlandse milieu-instituut RIVM heeft het rapport in samenwerking met Duitse collega’s opgesteld.

Het document, dat vooral een adviserende functie heeft voor de Europese politiek, zet een aantal opmerkelijke feiten op een rij. Zo is de temperatuur in Europa in de afgelopen honderd jaar met gemiddeld 0,95 graden Celsius gestegen, in Nederland zelfs nog iets meer.

Nederland springt er op meer punten uit. Zo is hier het aantal plantensoorten dat van warmte houdt toegenomen, terwijl in veel Europese landen een achteruitgang van (koudeminnende) soorten is geconstateerd. Verder is het groeiseizoen van planten in Europa tien tot veertien dagen langer geworden en in Nederland is die toename iets groter.

Het rapport gaat ook in op de overstromingen die twee jaar geleden in Europa voorkwamen en op de hittegolf van vorig jaar. De overstromingen kostten aan tachtig mensen in elf landen het leven en veroorzaakten voor zeker 15 miljard euro schade. De hittegolf leidde tot meer dan 20.000 doden, vooral ouderen, en een verlies van 30 procent van de oogst in de Zuid-Europese landen.

„Natuurrampen doen zich vaak voor in dezelfde gebieden, zoals overstromingen langs de Rijn en de Donau”, zegt directeur Jacqueline McGlade van het in Kopenhagen gevestigde EEA. Ook de overstromingen die maandag in het westen van Engeland tientallen mensen in de problemen brachten, zijn een voorbeeld. „Het water blijft op de wegen staan, het kan nergens heen, omdat wij de aarde hebben dichtgemetseld”, aldus McGlade.

Klimaatschommelingen gedurende de geschiedenis van de aarde zijn volgens ir. K. Wieringa van het RIVM op zichzelf niets vreemds. „De natuur is grillig. Wat we de laatste tijd echter zien is dat die grilligheid toeneemt. Dat er deze week tijdens één nacht 80 mm neerslag viel in Zeeland, is niet normaal.”

Volgens de RIVM-medewerker is het waarschijnlijk dat menselijke inspanningen voor een belangrijk deel de oorzaak zijn van de huidige opwarming. „Maar zeker weten we dat niet. Het kunnen voor een deel ook natuurlijke oorzaken zijn, zoals de zonnevlekken. De grotere concentratie broeikasgassen in de lucht kan echter alleen verklaard worden door een bijdrage van de mens”, aldus Wieringa.

Het rapport bevat ook voorspellingen voor de klimaatveranderingen in de loop van deze eeuw. Extreem koude winters behoren eind deze eeuw tot het verleden. Extreem warme zomers en zware regen- en hagelbuien zullen daarentegen vaker voorkomen.

De inhoud van het rapport lijkt hiermee in tegenspraak met andere onderzoeken. De Golfstroomtheorie voorspelt juist een nieuwe ijstijd in Europa. Wie gelijk krijgt, zal volgens Wieringa over tien jaar een stuk duidelijker zijn. „Dat het in de toekomst warmer zal worden, is de meest voor de hand liggende verwachting. De klimaattrends uit het verleden wijzen daarop en de meeste klimaatonderzoekers zijn het hierover eens.”

Andere voorspellingen in het rapport betreffen de Europese gletsjers, waar volgens de samenstellers van het rapport maar weinig van over zal blijven. Zijn in de afgelopen eeuw de gletsjers al 50 procent in volume achteruitgegaan, aan het eind van de 21e eeuw zal volgens berekeningen driekwart van de gletsjers in het Alpengebied volledig zijn verdwenen. „Bij gletsjers en zeeën duurt het lang voordat een verandering duidelijk waarneembaar wordt, zoals het bij grote tankers lang duurt voor ze zijn gekeerd. Maar nu ze van richting zijn veranderd, kun je de waarschuwingssignalen overal zien”, aldus McGlade.

De Europese landbouw kan op den duur profiteren van de temperatuurstijging. De opbrengsten in het midden en noorden van Europa zullen stijgen. De oogsten in het zuiden worden echter onzeker door watergebrek.

Volgens McGlade is het niet te laat om te handelen. Zij pleit voor actie op Europees, regionaal, nationaal en lokaal niveau. Zo zou klimaatverandering onderdeel moeten gaan uitmaken van vrijhandelsbesprekingen. „Wordt er niets ondernomen, dan komen we in volkomen onbekend vaarwater terecht en moeten we meer geld besteden aan het beperken van de schade dan we anders kunnen uitgeven om ons aan te passen aan een nieuwe manier van leven.”