Dat blijkt uit een maandag gepresenteerd onderzoek van het NIPO, gehouden in opdracht van werkgeversorganisatie MKB Nederland.

Volgens voorzitter H. de Boer zijn de ondernemers al sinds de zomer pessimistischer over de economie. „De sombere stemming komt dus niet alleen voort uit de aanslagen in de Verenigde Staten, maar heeft er zeker wel mee te maken."

De stemmingscijfers beslaan het tweede en derde kwartaal van 2001, aangevuld met de maand oktober. In de periode zijn 6000 mkb-ondernemers ondervraagd.

Een jaar geleden was nagenoeg iedere ondernemer positief over de ontwikkeling van de Nederlandse conjunctuur. Nu is dat nog iets meer dan de helft. De Boer noemt de huidige situatie „niet dramatisch, wel zorgwekkend."

Sinds juni hebben ondernemers hun prognoses steeds naar beneden bijgesteld. Zij verwachten minder omzet, minder winst en een slechtere orderpositie. MKB Nederland constateert dat de investeringsbereidheid sterk aan het afnemen is. Als er minder wordt geïnvesteerd, neemt de kans op groei af. Dat kan de concurrentiepositie in de toekomst verslechteren.

Door het toegenomen pessimisme groeit de werkgelegenheid minder snel. Tot en met het derde kwartaal van dit jaar kwamen er 60.000 nieuwe banen bij. Voor heel 2002 wordt een toename verwacht van 50.000. De werkgelegenheid in het midden- en kleinbedrijf groeide de afgelopen jaren gemiddeld twee keer zoveel.

Het aantal openstaande vacatures nam in de onderzochte periode sterk af. Het midden- en kleinbedrijf heeft momenteel 94.000 openstaande arbeidsplaatsen, 45.000 minder dan een maand eerder.

Minder negatief
De diverse sectoren van het midden- en kleinbedrijf denken verschillend over de toekomst. Consumentgerichte sectoren zoals horeca, non-food en detailhandel zijn over het algemeen minder negatief dan bedrijfstakken die zich richten op de zakelijke markt (industrie, bouw en transport). Ook de dienstverlening is relatief somber over de winstontwikkeling.

MKB Nederland vindt dat door de teruggang van de economie de vakbonden volgend jaar moeten afzien van een looneis.