Dr. Nadine Bowers Du Toit, onderzoeker aan de theologische faculteit van de Universiteit van Stellenbosch in Zuid-Afrika, sprak vrijdag in Amsterdam op de dertiende internationale conferentie van het International Theological Reformed Institute (IRTI). Een van de centrale vragen op de conferentie was de rol van de kerk in een gepolariseerde wereld.

Bowers Du Toit is bezorgd over de toenemende polarisatie in de wereld. „In onze samenleving raken burgers steeds meer verdeeld over religieuze, politieke en ideologische vraagstukken. Mensen zijn onzeker en dat zorgt voor angst. Het vormen van groepen die op dezelfde manier denken, geeft een gevoel van zekerheid. Maar het is valse zekerheid.”

Regenboognatie

De (sociale) media spelen een belangrijke rol in deze ontwikkeling, aldus de Zuid-Afrikaanse theologe. „Mensen horen liever wat ze zelf al denken, omdat dit nu eenmaal minder moeite kost. Dat geldt niet alleen voor burgers, maar ook voor rechters en academici. Facebook helpt ook niet mee, omdat algoritmes en vriendschapskeuzes ervoor zorgen dat we terechtkomen in een bubbel van meningen die al de onze zijn. Dit is ook zorgelijk, omdat onderzoek laat zien dat mensen die niet worden uitgedaagd om met andere meningen om te gaan, minder tolerant zijn jegens hun medemens.”

Volgens Bowers Du Toit is haar land is een sprekend voorbeeld van hoe een diepverdeelde samenleving eruit kan zien. „Zuid-Afrika zou de apartheid voorbij zijn. We zijn de regenboognatie, maar wie kijkt naar de realiteit ziet dat blanken gemiddeld vier keer zoveel verdienen als donkere Zuid-Afrikanen. Er wordt met de mond beleden dat het verleden niet goed was, er is een proces van verzoening geweest, maar het is bij mooie woorden gebleven. De sociaaleconomische omstandigheden als gevolg van het kolonialisme en de apartheid zijn niet aangepakt.”

Het is volgens Bowers Du Toit niet duidelijk wat de rol van de kerk in dit proces is geweest. „In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten of Brazilië gebruiken politieke leiders in Zuid-Afrika religie niet vaak voor eigen doeleinden. Een expliciet christelijke politieke partij haalt nog geen 1 procent van de stemmen. De kerk is bovendien zelf ook verdeeld in verschillende kampen. Op zondag is ons land verdeelder dan ooit.”

De rol van de kerk ligt volgens haar in het afzien van (politieke) macht. Daarvoor in de plaats kiest ze voor het begrip ”conviviality”, het leven delen. „We zien wat er gebeurt als de kerk zich verbindt met de macht. Dan worden tegenstanders gedemoniseerd en afgebeeld als puur kwaad, zoals in Amerika gebeurt. Mensen worden hierdoor ontmenselijkt. Hiertegen moeten we ons verzetten.”

Maaltijd

Het leven delen, bijvoorbeeld door gezamenlijke publieke maaltijden midden op straat, laat volgens Bowers Du Toit iets zien van de fundamentele gelijkheid van mensen. „Het is niet voor niets dat in de kerk van Christus de eucharistie een centraal moment in de eredienst is. Aan tafel bij God worden alle verschillen uitgewist. Dan krijg je een voorsmaak van de grote maaltijd in het Koninkrijk van God.”