Al wekenlang beheerst olie het nieuws. Het ene record volgt het andere op. Vanmorgen kwam op de markten in het Verre Oosten de notering voor een vat (159 liter) Amerikaanse olie op 46,91 dollar terecht, een niet eerder bereikt niveau. Het vorige record, 46,65 dollar, dateerde van vrijdag. Toen bereikte de prijs voor de tiende keer in elf handelsdagen een recordniveau.

Duurdere olie betekent uiteraard meer betalen voor een volle tank benzine. Olie is echter ook een belangrijke grondstof voor allerhande producten, waarvan de kostprijs nu stijgt. Ziedaar, een groeiende inflatie ligt op de loer. En bij die gedachte huiveren de centrale banken. Zij zullen het rentewapen gaan hanteren om de geldontwaarding te bestrijden. Een neveneffect is echter dat een hoger rentepercentage de economie afremt.

Oorzaken voor het sneuvelen van prijsrecords zijn er voldoende. Allereerst dreigt het Russische olieconcern Yukos te bezwijken onder forse belastingclaims. Het Kremlin wil geld zien, maar de oliegigant heeft middelen nodig om het bedrijf draaiende te houden. Gevolg is een slepende onzekerheid over de toevoer van olie. En daar hebben financiële markten een hekel aan.

Ook de dreiging van aanslagen blijft op de achtergrond voor onrust zorgen. Vooral in Irak en Saudi-Arabië dreigen extremisten dat ze pijpleidingen op zullen blazen.

Onzekerheid is er ook over de olievoorraden. Veel landen produceren al maximaal. Als de vraag dan nog steeds het aanbod overstijgt, neemt de prijs verder toe. Saudi-Arabië stelde de markten eind vorige week enigszins gerust met de opmerking dat het „onmiddellijk” 1,3 miljoen vaten extra per dag kan produceren. Na een lichte daling steeg de prijs echter verder.

Verder neemt de vraag naar olie wereldwijd sterk toe. De economie van Amerika draait op volle toeren en slurpt vele vaten per dag op. Een land als China komt de laatste jaren goed op stoom en importeert steeds grotere hoeveelheden energie om aan de binnenlandse vraag te kunnen voldoen.

Ten slotte constateren deskundigen een nieuw fenomeen. Speculanten gebruiken olie om winsten mee te behalen. Bij een stijgende prijs kopen deze beleggers extra oliecontracten zodat de prijs nog verder oploopt. Volgens sommige analisten kunnen hiermee enkele dollars van de huidige prijs worden verklaard. Bij een daling van de prijs doen deze handelaren hun contracten als eerste van de hand en verdwijnt deze ’opslag’.

Een belangrijke vraag die velen zich stellen luidt: Gaat de olieprijs een keer dalen? „Ja”, zegt Marc van der Holst van IRIS, het onderzoeksinstituut van de Rabobank en Robeco. „Maar pas op langere termijn. Bij een hogere prijs wordt het interessant om te zoeken naar alternatieven voor ruwe olie. Denk daarbij aan de fabricage van diesel uit aardgas en olie uit teervelden. Maar ook zullen oliemaatschappijen rendabele projecten kunnen starten om nieuwe olievelden te ontwikkelen.”

Volgens Van der Holst kan het wel een tijdje duren voordat de daling inzet. „De vraag is groot en alle olieproducerende landen, met uitzondering van Saudi-Arabië, kunnen de productie niet op korte termijn uitbreiden. Dat maakt de markt krap, waardoor bij iedere wijziging van het aanbod de prijzen erg bewegen.”

De IRIS-analist verwacht geen negatieve gevolgen bij een faillissement van Yukos. „Russen hechten aan een ononderbroken exportstroom vanwege het belang van de economie. Een onderbreking zal hooguit een aantal dagen duren.”

Paul Andriessen van SNS Securities verwacht ook een prijsdaling. „Voorspellingen van vraag en aanbod laten zien dat in het derde kwartaal een overschot resteert van 1,5 miljoen vaten per dag. Olietankers doen er zes weken over om in de Verenigde Staten te komen, dus in de loop van dat kwartaal zal de prijs dalen.”

Voorlopig moet de markten leren leven met de grote fluctuaties. Olie zal het nieuws blijven beheersen, zelfs bij relatief kleine gebeurtenissen. Een voorbeeld daarvan was de explosie vrijdag in een raffinaderij in de Amerikaanse staat Indiana. Hup, daar ging de prijs weer. De kans dat er nog meer records in de pijplijn zitten, is aanzienlijk.