Maar Loekasjenko wijst alle beschuldigingen van de hand dat hij een dictator zou zijn. „Autoritair regeren is kenmerkend voor mij, en dat heb ik altijd erkend. Maar ik ben geen dictator, dat is onmogelijk met de huidige staatsstructuur.”

Toch heeft zijn leiderschap alle kenmerken van een dictatuur. Zo zijn er de afgelopen jaren tientallen leden van de politieke oppositie en ook journalisten spoorloos verdwenen. Alle gerechtelijke onderzoeken hiernaar zijn op last van hogerhand stopgezet. De president lichtte zelf toe waarom: verder speuren is onnodig omdat de vermeende slachtoffers allang een welvarend leventje in westerse ballingschap genieten.

Maar volgens familieleden en collega’s zijn ze het slachtoffer van de Wit-Russische geheime dienst die onder rechtstreeks bevel van Loekasjenko staat. Volgens naar het Westen gevluchte agenten van de dienst leidt de president zelfs persoonlijk een doodseskader dat politieke tegenstanders uit de weg ruimt.

Ook de EU verdenkt de Wit-Russische autoriteiten ervan achter de verdwijningen te zitten. Ze heeft de regering al meerdere malen opgeroepen tot het instellen van een onafhankelijk gerechtelijk onderzoek. Maar Loekasjenko trekt zich doorgaans weinig aan van buitenlandse kritiek, die hij als inmenging in de binnenlandse aangelegenheden beschouwt.

Juist eind vorige week werd de Wit-Russische leider er weer aan herinnerd dat de EU -dat inmiddels tot aan de grenzen van Wit-Rusland is uitgebreid- de slechte mensenrechtensituatie in zijn land nog steeds kritisch volgt. Op verzoek van EU-voorzitter Nederland is de Wit-Russische sportminister Joeri Sivakov tot ongewenste persoon verklaard op de Olympische Spelen in Griekenland, hoewel hij officieel deel uitmaakt van de Wit-Russische Olympische delegatie.

Sivakov was eerder minister van Binnenlandse Zaken en is in die functie verantwoordelijk voor de verdwijning van een aantal politieke tegenstanders van Loekasjenko. De officiële Wit-Russische reactie op het inreisverbod was zoals altijd verontwaardigd van toon: „Pure provocatie en contraproductief.”

Loekasjenko beschuldigt het Westen er al jaren van zijn bewind op alle mogelijke manieren te ondermijnen. Het niet verlenen van inreisvisa aan regeringsfunctionarissen maakt daarvan een vast onderdeel uit, evenals het vermeende financieren van de overgebleven oppositie in zijn land.

Loekasjenko beschouwt leden van de oppositie daarom als landverraders en die moeten het dan ook altijd flink ontgelden in zijn sterk retorische uitspraken. „De reden dat de oppositie kritiek heeft op onze regering is dat ze werkt voor het Westen en daarvoor veel geld ontvangt. Maar ik adviseer haar niet de straat op te gaan om haar buitenlandse oompjes te smeken om sancties in te voeren tegen Wit-Rusland. Niemand in de wereld heeft ooit respect getoond voor mensen die op deze wijze actievoeren.”

De afgelopen maanden zijn de spanningen in Wit-Rusland tussen de autoriteiten en oppositie verder toegenomen. Reden zijn de parlementsverkiezingen die Loekasjenko voor de maand oktober heeft aangekondigd en die volgens hem „transparant” en „in strikte overeenkomst met de grondwet” moeten verlopen. In de praktijk betekent dit een intensivering van de strijd tegen politieke partijen en de pers die ideeën propageren die afwijken van die van de president.

Zo heeft het Wit-Russische hooggerechtshof onlangs de Arbeiderspartij verboden, een van de vijf oppositiepartijen die in oktober willen meedoen aan de verkiezingen. Ook dreigt een aan deze partij gelieerd weekblad te worden gesloten. Volgens Wit-Ruslands belangrijkste oppositiepartij, het Wit-Russische Volksfront, is hiermee weer een stap verder gezet richting zuivering van de verkiezingen van alle oppositiepartijen.

Deze verkiezingen zijn zo belangrijk voor Loekasjenko omdat hij ze wil aangrijpen om een referendum te houden over een verlenging van zijn presidentsmandaat. Formeel moet hij in 2006 aftreden, maar de president meent dat onder de bevolking de brede wens leeft hem als president aan te laten blijven. Via een soortgelijke truc gelukte het hem ook al zijn eerste presidentstermijn met een aantal jaren te verlengen.

Maar hoewel hij nog steeds grote populariteit geniet op het platteland, is zijn aanhang de afgelopen jaren slinkende. Mede een reden voor de oppositie om de laatste tijd weer meer de straat op te gaan. Maar een aantal van deze protestdemonstraties tegen Loekasjenko de afgelopen weken zijn door de politie met grof geweld uit elkaar geslagen.

Bij een van de demonstraties werden vele tientallen demonstranten gearresteerd. Zelfs de doorgaans neutrale Russische staatstelevisie berichtte erover en maakte melding van vele duizenden demonstranten. Maar Loekasjenko ontkende de hoge opkomst op de voor hem bekende wijze: „De oppositie trachtte inderdaad een groot aantal mensen op de been te brengen. Ze reed het hele land rond met autobussen en nodigde de bevolking uit mee te doen aan de demonstratie in ruil voor harde valuta. Maar de bevolking toonde geen interesse. Uiteindelijk verzamelden zich slechts vijftig mensen op een druk plein met veel spandoeken. Ze namen veel foto’s om een grote opkomst te suggereren.”

Het kantoor van de betreffende Russische staatszender werd prompt gesloten en de correspondent het land uitgezet, wat op felle protesten uit Moskou stuitte. De relatie met bondgenoot Rusland is toch al minder goed sinds het aantreden van president Poetin. Zo heeft Loekasjenko het lang gekoesterde Unie-project met Rusland in de ijskast gezet toen bleek dat Poetin er voornamelijk op uit was Wit-Rusland als 90e provincie toe te voegen aan de Russische Federatie.

Sindsdien probeert Loekasjenko ook ten op zichte van Rusland een onafhankelijkere koers te varen, getuige een recente uitspraak van hem. „We hebben al zo vaak voorspellingen moeten aanhoren uit zowel het Oosten als het Westen dat Wit-Rusland van de wereldkaart zal verdwijnen. Maar ik wil nog eens duidelijk maken dat Wit-Rusland een onafhankelijk land op het wereldtoneel is en blijft.”