De arts, Feroz Ganchi (31), en de 20-jarige student Zubair Ismail zouden door al-Qaida zijn gerekruteerd om openbare gebouwen op te blazen, niet in Pakistan maar in hun eigen land, Zuid-Afrika. Volgens de Pakistanen bevond het tweetal zich in het gezelschap van dertien „bekende” al-Qaida-terroristen toen zij na een tip van de Amerikaanse inlichtingendienst werden aangehouden. De doelen in Zuid-Afrika waren het Carlton Centrum, een winkel- en kantorencomplex in Johannesburg, en de Union Buildings, het regeringsgebouw in Pretoria.

Zuid-Afrika werd opgeschrikt door dit nieuwsbericht, vooral ook omdat er tot nu toe geen wezenlijke bedreigingen van de zijde van al-Qaida in Zuid-Afrika zijn gemeld. En dat is te begrijpen, want onder de islamitische bevolking van Zuid-Afrika is nauwelijks sprake van agressie of religieuze haatgevoelens. Bovendien voert de Zuid-Afrikaanse regering een gematigd en bemiddelend beleid ten aanzien van het Midden-Oosten en hebben moslims geen enkele aanleiding om Zuid-Afrika te „straffen.”

Er wonen bijna 700.000 moslims in Zuid-Afrika, op een bevolking van 45 miljoen. De meeste moslims bevinden zich in de Maleise gemeenschap in de Kaapprovincie. Ook hangt ongeveer 20 procent van de 2,5 miljoen in Zuid-Afrika wonende Indiërs de islam aan. De enige bekende radicale moslimgroepering is de Kaapse organisatie Pagad (Mensen tegen Misdaad en Drugs), die in de jaren negentig met openlijk geweld drugshandelaren te lijf ging. Een golf van bomaanslagen maakte de Pagad onder de eigen bevolking niet populair en van de organisatie wordt dezer dagen weinig meer vernomen.

De regering van president Thabo Mbeki voert een duidelijk anti-Israëlisch beleid en schaart zich bij onlusten in Israël vrijwel altijd aan de zijde van de Palestijnen. Tegelijkertijd zoekt Mbeki in eigen land toenadering tot de niet onaanzienlijke Joodse bevolkingsgroep, overeenkomstig een besluit van het hoofdbestuur van het ANC om met alle religieuze groeperingen in gesprek te blijven, dus ook met Joden en moslims. Pretoria heeft zichzelf opgeworpen als bemiddelaar in het Palestijnse conflict. De Zuid-Afrikaanse staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, Aziz Pahad, een moslim, probeerde voor de Amerikaanse invasie in Irak Saddam Hussein te overreden samen te werken met de wapeninspecteurs van de VN.

Islamdeskundigen in Zuid-Afrika zijn van mening dat Zuid-Afrikaanse moslims niet ontvankelijk zijn voor de opvattingen van hun fundamentalistische geloofsgenoten. Goed, de meesten zijn tegen de Amerikaanse oorlog tegen terrorisme en menen dat de islam door het Westen wordt bedreigd. Maar weinigen zijn volgens de islamexperts bereid om met geweld daartegen te protesteren, en al helemaal „niet in Zuid-Afrika zelf.” De deskundigen zeggen dat de moslims volledig in Zuid-Afrika zijn geïntegreerd, „al eeuwenlang”, en de rust en orde niet willen verstoren.

De internationale beschuldiging dat islamitische hulporganisaties overal ter wereld dekmantels zijn voor steunverlening aan al-Qaida, wordt in Zuid-Afrika door betrokkenen verontwaardigd van de hand gewezen. Cassiem Khan is coördinator van alle Zuid-Afrikaanse moslimorganisaties die zich met liefdadigheid bezighouden. Hij ontkent dat dergelijke organisaties zich met terrorisme inlaten en hekelt de speciale aandacht die de Zuid-Afrikaanse geheime dienst schenkt aan de vraag waar die instanties hun geld vandaan halen. Khan: „Het is alom bekend dat wij geld en hulpgoederen sturen naar Sudan en vroeger naar Bosnië. Maar dat was uitsluitend bestemd voor humanitaire doelen.”

Hij geeft toe dat onder de moslimjeugd in Zuid-Afrika radicale anti-Amerikaanse gevoelens leven. „Om te verwachten dat iedere moslim zich evenwichtig gedraagt terwijl wij vaak onredelijk worden behandeld, zou te ver gaan. Natuurlijk zijn jonge moslims gefrustreerd door de huidige wereldorde, en frustratie veroorzaakt agressie. Maar het gaat daarbij slechts om een kleine minderheid”, meent Khan.

Ondanks al deze geruststellende woorden wijzen Zuid-Afrikaanse media op het ook in eigen land toegenomen risico van aanslagen door moslimfundamentalisten uit het buitenland. De grenzen van Zuid-Afrika zijn poreus en de immigratiewetten worden soepel gehanteerd, met als gevolg dat miljoenen buitenlanders via de lekke grenzen het land zijn binnengekomen, legaal of illegaal. Ook wordt gewezen op radicaal onderwijs, veelal door buitenlandse leraren, op sommige moslimscholen in met name Kaapstad en omgeving.

In landen als Pakistan en Sudan zijn radicale fundamentalisten op de vlucht gejaagd. En omdat Zuid-Afrikaanse moslims in de islamitische wereld te boek staan als tolerant, komen veel van die radicale leermeesters het land binnen omdat ze hier door ruimdenkende geloofsgenoten hartelijk worden opgevangen. Met alle gevolgen van dien, vooral op Zuid-Afrikaanse scholen, die kampen met een tekort aan leerkrachten en een teveel aan leerlingen, waar radicale moslimonderwijzers zonder veel moeite een baan kunnen vinden.

Toch klinken de beschuldigingen van Pakistan aan het adres van de gearresteerde Zuid-Afrikaanse arts ietwat ongeloofwaardig. Want wat heeft het voor zin om aanslagen te plegen op bijvoorbeeld het Carlton Centrum in Johannesburg? Dat was vroeger een gerenommeerd winkelcentrum annex luxehotel. Het hotel is dicht en de winkels zijn vervallen en verwaarloosd. En het andere vermeende doelwit van de verdachte dokter, de Union Buildings in Pretoria, wordt zo streng bewaakt dat iemand die er niets te zoeken heeft al zeker een halve kilometer voor het gebouw staande wordt gehouden en teruggestuurd.