Woensdag wordt op veel plaatsen en in veel kerken een dankdienst gehouden. De eerste woensdag van november staat van oudsher bekend als dankdag. De laatste jaren krijg ik nogal eens vragen over vrijaf op dankdag. Dit jaar wel een heel bijzondere. Iemand die bij een christelijke baas werkte, vertelde dat hij had voorgesteld om op dankdag het bedrijf een uur eerder dicht te doen. De reactie: „Dan moet je maar een halve dag verlof nemen! Daar kunnen we niet aan beginnen.” Het personeelslid vertelde me: „Ik doe dat niet voor mijn collega’s, want er zijn er altijd een paar die dan de dupe zijn. Maar ik baal er wel van, want je rent met de stress van je werk naar de kerk. Is dat nu dankdag?”

Wie heeft nog vrij op dankdag? Vrijwel niemand meer, neem ik aan. Een aantal jaren geleden lag dat –in ieder geval in Overijssel en Drenthe– nog duidelijk anders. Gemeentebesturen gaven hun personeel nog een collectieve vrije dag. Met de komst van de ADV kon je boeiende discussie voeren over de vraag of dankdag dan als collectieve ADV-dag moest worden aangewezen. Ook sommige banken en winkels waren trouwe partners in het stimuleren van dankdag als een vrije dag. Dat is voorbij.

Race tegen de klok
Met het afnemend accent op de agrarische samenleving hebben veel kerken hun dankdiensten ook naar de avond verplaatst. Om 19.00 uur of daaromtrent word je geacht in de kerk te zitten. Voor velen is dat een race tegen de klok. Een beetje laat van je werk, een stevige file en je rent met de stress van het werk naar de kerk.

Degene die me vroeg hoe dat nu zit met verlof op dankdag was terecht teleurgesteld in het antwoord van zijn christelijke baas. Had hij van zijn werkgever niet een wat inspirerender antwoord mogen verwachten, opdat hij en zijn collega’s zonder zichzelf geweld aan te doen zich toch rustig konden voorbereiden op de dankdienst? Er is meer dan economie. Juist op dankdag kun je dat als bedrijf waar vooral christenen werken ook laten zien. In verreweg de meeste gevallen hebben medewerkers deze mogelijkheid niet. Zij kunnen zich echter ook de vraag stellen of ze er toch niet een halve verlof dag voor overhebben.

Ander karakter
Het karakter van de dankdag is verschoven. Vele jaren lag het accent vooral op de dankdag voor gewas en arbeid vanwege de agrarische samenleving – en in sommige kerkelijke gemeenten geeft men zich daarvan nog volop rekenschap. Maar door de veranderingen naar een diensteneconomie is het karakter van de dankdag ook gewijzigd. De dankdag is vooral een dankdienst geworden. Meer kunnen we ons niet permitteren. Maar zelfs het aanvangstijdstip van de avonddienst staat voor velen onder druk. Het kost moeite om op dankdag de dankdienst te halen. Met de stress van je werk zit je in de kerk.

De eenvoudigste oplossing is dat de kerk de dankdienst heroverweegt en de dienst verplaatst naar de zondag. Dat is de gemakkelijkste en de meest voor de hand liggende oplossing. Het is ook een oplossing die mij eigenlijk steeds meer gaat tegenstaan. We leggen het daarmee opnieuw af tegen de tentakels van onze stressmaatschappij. Juist op dankdag willen we God danken voor alles wat Hij geeft. In onze welvaartsmaatschappij moet je voor zo’n dienst gewoon eens tijd willen reserveren.

Maak ruimte
Ik zou aan christenondernemers willen vragen: Organiseer daarvoor de ruimte in uw bedrijf. Stop gewoon een keer bewust tijdig met uw bedrijfsactiviteiten. Veel werkers zullen die gelegenheid van hun bedrijf niet krijgen, maar ook dan kun je bewust je tijd plannen en een dagdeel reserveren op dankdag om in staat te zijn God te danken. Het gaat zo gemakkelijk aan ons voorbij. Dankdag staat niet in veel agenda’s gepland. Ik zie het ook in mijn eigen organisatie. Voordat we het wisten, was er al weer een cursusavond gepland. Als je er niet tijdig rekening mee houdt, overkomt de dag je min of meer en zijn er al weer plannen gemaakt.

Hoe anders gaat het met de schoolvakanties. Probeer maar eens een afspraak in een van de vele vakanties te plannen en er ontstaat een overvloed aan bezwaar bij mensen. Een beetje van die bezwaren mag ook voor dankdag gelden.

Paar uurtjes
Naar kerken toe heb ik nog een praktische wens. Ik hoop dat de dank- en biddagen in onze 24-uurssamenleving niet verdwijnen omdat we er geen tijd meer voor hebben. In een prestatiemaatschappij is het goed om arbeid en economie niet te laten heersen over het christelijk leven. Het is een veeg teken als we ook dankdagen bij gebrek aan tijd laten wijken. Juist de dankdag geeft er uiting aan dat er meer is tussen hemel en aarde dan het najagen van meer. Afstand nemen en dankbaarheid tonen voor het goede dat God geeft, verdient een hoge plaats in het christelijk leven. De dankdienst op dankdag is een collectief moment om daaraan uitdrukking te geven. Een paar uurtjes van onze tijd lijken soms een bijna niet op te brengen offer. Met een variant op Jesaja 58 zou ik willen voorstellen: Maak geen inbreuk op dat dankuur, doe geen zaken en drijf geen handel, stop je dagelijkse bezigheden en wijd dat uur aan de Heere.

De auteur is algemeen secretaris van het christelijk vakverbond GMV.