Het kabinet wil dat de salarissen de komende jaren niet stijgen om de concurrentiepositie van bedrijven te verbeteren. De Geus besloot dinsdag via de algemeenverbindendverklaring in te grijpen in te dure CAO–afspraken. Hij deed dat omdat de bonden de afspraak met het kabinet om de lonen in 2005 nagenoeg te bevriezen, hebben losgelaten na een conflict over het prepensioen.

De vakcentrales voelen zich in hun onderhandelingsvrijheid met werkgevers aangetast door het kabinet. Volgens een woordvoerder van de FNV wordt nog deze maand besloten welke juridische weg de vakbeweging gaat bewandelen. De bonden willen in ieder geval een klacht indienen bij de internationale arbeidsorganisatie ILO van de Verenigde Naties, wegens schending van verdragen door Nederland. Daarnaast overwegen de bonden de zaak aan te kaarten bij de Raad van Europa en de Nederlandse rechter.

Volgens P. Donovan van de ILO duurt een klachtprocedure bij de arbeidsorganisatie tenminste een jaar. Zij vindt de zaak opmerkelijk: „Dit soort klachten tegen staten komen over het algemeen uit Zuid–Amerika, Afrika en Azië."

Vorige maand hebben VNO–NCW en MKB–Nederland de minister al geschreven dat het maken van CAO–afspraken „ten principale" een verantwoordelijkheid is van werkgevers en vakbonden. Zij gaan ervan uit dat met de bonden nog steeds verantwoorde loonafspraken te maken zijn, ondanks de weigering van de vakbeweging om de lonen te bevriezen. MKB–Nederland ondersteunt de vakcentrales ook „moreel" in hun juridische strijd.

Volgens de Utrechte hoogleraar Arbeidsrecht A. Jaspers loopt Nederland het risico op de zwarte lijst van de ILO terecht te komen. „De ILO zou kunnen concluderen dat Nederland zich niet houdt aan de vrijheid van vakbeweging."Jaspers vraagt zich af een loonstijging het algemeen belang wel schaadt.

Als de vakbonden en werkgevers dit bij de rechter aanvechten, zijn zij „absoluut niet kansloos", stelt de hoogleraar. Volgens de Amsterdamse professor L. van den Heuvel staat De Geus zelfs „juridisch zwak" in zijn strijd tegen de loonstijgingen.

Volgens Van den Heuvel mag de minister alleen in noodsituaties, zoals bijvoorbeeld een Golfoorlog, via de algemeenverbindendverklaring ingrijpen in de loonontwikkeling. „Als De Geus dit wil, moet hij noodwetgeving opstellen." De Geus blaast op deze manier het sociale stelsel op, concludeert de professor.

Hoofddocent arbeidsrecht R. Beltzer van de Universiteit van Amsterdam voorziet geen problemen voor De Geus. De minister grijpt volgens hem niet in in de onderhandelingen tussen bonden en werkgevers. „Hij zegt alleen, ik pas deze CAO niet toe op ongebonden bedrijven", verduidelijkt Beltzer.

De Tweede Kamer keert niet terug van reces om te praten over het besluit van De Geus. PvdA–Kamerlid Douma hintte daar dinsdag nog op, maar zei woensdag dat de vaste Kamercommissie voorlopig geen stappen neemt. De Kamer overlegt nu met De Geus in de eerste week na het reces, zei Douma.