Worstelen om een vloek in een boek

Het is een prijswinnende roman: ”Ordinary Grace” van de Amerikaanse auteur William Kent Krueger. De vertaling van het boek uit 2013 zag onlangs het licht bij uitgeverij Van Wijnen in Franeker.

Het verhaal speelt in een Amerikaans stadje in de jaren 60. De roman tekent een domineesgezin waar „hele nare, verdrietige dingen gebeuren”, vertelt Van Wijnen. De geschiedenis van het gezin wordt getoond door de ogen van een vroege tiener, die veertig jaar na dato terugblikt en de impact schetst van de gebeurtenissen in de hechte gemeenschap in het lutherse stadje.

Het is ongewoon voor uitgeverij Van Wijnen om een roman uit te geven. Waarom maakte u hier een uitzondering?

Van Wijnen: „Uitzondering is een groot woord, we hebben vaker literaire romans uitgegeven, maar het is niet onze primaire activiteit. Van huis uit zijn we een theologische en historische uitgeverij. Eigenlijk geven we alleen literaire romans uit als we iets tegenkomen wat we zo bijzonder vinden, dat we het met meer mensen willen delen.”

En dat was met deze roman zo?

„Dat klopt. Het boek raakte me meteen heel erg, toen ik het voor de eerste keer las. Het is mooi geschreven, maar het gaat vooral over echte mensen die met God proberen te leven te midden van moeilijke gebeurtenissen. Het echte leven komt met alle worstelingen, maar toch altijd met een meedogende glans eroverheen. Die glans van genade raakte me.”

In de roman wordt stevig gevloekt. U schreef in het Nederlands Dagblad hierover een essay met de titel: ”Ik geef een boek uit waarin wordt gevloekt”. Blijkbaar voelde u de behoefte om zich te verantwoorden?

„Ja, en om een persoonlijke worsteling te delen omdat ik denk dat mensen die herkennen. Voor mij was het een afweging of ik dit boek kon laten verschijnen, maar anderen kennen die spanning als lezer. De een maakt een radicale keuze en zal zo’n boek niet willen lezen. Er zullen echter ook lezers zijn die zeggen: Hoe verdrietig ik de vloeken ook vind die in dit boek voorkomen, ik wil kennis nemen van deze literatuur.”

Zelf was u de vertaler. Hebt u rond de vloeken nog andere vertaalmogelijkheden overwogen?

„Daar heb ik zeker over nagedacht. Ik heb er zelfs met de auteur over gesproken. Je kunt ervoor kiezen om een vloek te omschrijven: „Hij vloekte.” Als je die voluit uitschrijft, komt het veel harder binnen. Bovendien: als je moord of overspel beschrijft, zijn dat ook zonden, maar die doe je niet door ze te omschrijven. Terwijl een vloek in zekere zin tot klinken komt door die op te schrijven. De auteur, Krueger, was er heel duidelijk in: hij wilde een verhaal vertellen dat reëel is en daar horen de vloeken bij. Als ik het boek wilde uitgeven, hoorde daar niet de optie bij om de vloeken te omschrijven.”

De Heidelbergse Catechismus betrekt de reikwijdte van het derde gebod ook op het „helpen tegengaan” van Godslastering. Die lijn volgen betekent voor een christelijke uitgever toch heel duidelijk: niet uitgeven.

„Dit was natuurlijk een punt van overweging. Met het weergeven van een vloek registreer je wat in deze wereld gebeurt. Je toont er de gebrokenheid van de wereld mee. Het is niet zo dat je daarmee per definitie vloeken bevordert; het kan ook zijn dat lezers hierdoor proeven dat er iets niet goed is. In het boek is het vloeken ook punt van gesprek, het gebeurt niet maar even uit de losse pols. In een passage zegt de hoofdpersoon dat het is alsof zijn wereld instort, omdat zijn broertje vloekt. We geven hiermee een boek uit waarin ik de glans van Gods liefde proef. Als mensen dat meekrijgen en Hem gaan liefhebben, zullen ze Zijn Naam ook niet meer misbruiken. In dat opzicht zit er ook een missionair element in deze uitgave. Heel wat Nederlanders zullen geen boeken van Tim Keller kopen, maar kunnen wel kiezen voor deze spannende roman waarin ze onverwacht iets lezen van liefde en genade. Het is mijn gebed dat ze daardoor op het spoor van God terecht komen.”

Worstelen om een vloek in een boek

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?