Het zuiden van Afrika is, als het om aids gaat, vanouds bijzonder zwaar getroffen. In Zuid-Afrika had de ziekte rond de eeuwwisseling dermate dramatische gevolgen aangenomen dat de algehele verwachting was dat de helft van de 15-jarige jongens zijn 25e verjaardag niet zou halen. Vele tienduizenden baby’s kregen een besmetting met hiv bovendien al via de moeder mee.

Reden tot optimisme over het aantal aidspatiënten is er nog altijd niet. In heel Afrika vielen in 2017 naar schatting 670.000 doden als gevolg van besmetting met hiv/aids. Die cijfers zijn niet exact, omdat de statistieken in veel landen onbetrouwbaar zijn en omdat de doodsoorzaak vaak niet eenduidig is. Het kunnen er daarom enkele honderdduizenden meer of minder zijn.

De cijfers maken echter hoe dan ook duidelijk dat het aantal dodelijke slachtoffers de laatste jaren sterk is gedaald. Uitgaande van 670.000 dodelijke aidsslachtoffers in 2017 is het sterftecijfer sinds 2010 met bijna 40 procent afgenomen. Ook met het aantal hiv-besmettingen gaat het de goede kant op. Zo is het aantal hiv-infecties in zuidelijk en oostelijk Afrika tussen 2010 en 2016 met meer dan een derde gedaald, terwijl het aantal doden als gevolg van aids er halveerde. Het aantal hiv-besmettingen bij kinderen tussen de 0 en 14 jaar nam zelfs met bijna 60 procent af.

Niet alle Afrikaanse landen laten eenzelfde beeld zien. In Botswana, eSwatini (het voormalige Swaziland), Mozambique, Uganda en Zimbabwe nam het aantal besmettingen bijvoorbeeld sterk af, terwijl het aantal in Ethiopië en Madagascar alleen nog maar toenam. Nigeria kent het hoogste aantal aidsdoden van de hele wereld: zo’n 160.000 in 2017. Slechts een derde van de mensen met hiv heeft medicijnen.

Een belangrijke sleutel in de strijd tegen hiv/aids is nog altijd kennisoverdracht en de beschikbaarheid van testen. Als mensen niet weten dat ze hiv-besmet zijn, kunnen ze uiteraard niet worden behandeld en lopen anderen bovendien gevaar ook besmet te raken. Met name op dit gebied is er sinds 2010 belangrijke vooruitgang geboekt in Afrika. In landen als Botswana, Kenia, Uganda en Malawi zijn er nationale campagnes geweest om mensen te motiveren zich te laten testen.

Stigmatisering blijft een belangrijke hobbel voor testen. De drempel om te testen is daarom steeds lager gemaakt: er wordt bijvoorbeeld getest op de werkvloer en gezondheidsmedewerkers gaan de deuren langs. Ook zijn er in landen als Malawi, Zambia en Zimbabwe honderdduizenden zelftesten verspreid, die mensen individueel kunnen uitvoeren.