De nettowinst van Shell kwam in het tweede kwartaal uit op een bedrag van 4 miljard dollar (3,3 miljard euro). Dat is een stijging met 54 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Het bedrijf boekte in de drie maanden een omzet van 80,4 miljard dollar (75 miljard euro), een stijging met bijna een kwart. De winst, tegen actuele geschatte voorraadkosten, was 3,77 miljard dollar (3 miljard euro), een stijging met 16 procent ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Dat was in lijn met wat analisten van banken hadden verwacht.

Het paradepaardje van de Nederlandse beurs had baat bij de hoge olieprijzen van de afgelopen maanden. Het concern zag ondanks de goede cijfers de olie- en gasproductie in het tweede kwartaal met ongeveer 5 procent afnemen. Zonder de effecten van de verkoop van bedrijfsonderdelen zou de daling circa 2 procent zijn geweest. De productie kwam uit op omgerekend bijna 3,578 miljoen vaten per dag.

De lagere productie is te wijten aan (technische) storingen bij raffinaderijen. Ook lukt het, bijvoorbeeld in Nigeria, niet om bestaande olievelden tijdig in productie te krijgen. Shell-topman J. van der Veer stelde gisteren de productie voor de komende jaren weer iets naar beneden bij. Pas na 2006 komen enkele grote olievelden echt aan de beurt en zal het aantal vaten met het zwarte goud geleidelijk weer oplopen, zo verwacht hij.

Erger is dat het het bedrijf nog altijd niet goed lukt om nieuwe velden te vinden. Waar andere grote oliemaatschappijen ook steeds meer moeite krijgen om nieuwe oliebronnen aan te boren, komt de Koninklijke echt achteraan hobbelen. Grote projecten in Rusland en China en het exploiteren van olie op een diepte van maar liefst 2,3 kilometer in de Golf van Mexico ten spijt.

De nettotoevoegingen aan de bewezen reserves zullen dit jaar tussen de 60 en de 80 procent van de geproduceerde hoeveelheden bedragen. Volgend jaar en ook in 2006 lijkt dat niet beter te worden, integendeel. Dat betekent dat Shell langzaam zijn eigen oliespaarpot leegschudt. Toch heeft Van der Veer een „redelijk vertrouwen” dat het op termijn weer goed komt met de bewezen reserves en dat zelfs een gemiddelde van ongeveer 100 procent kan worden gehaald. Het vinden van nieuwe velden krijgt de komende jaren topprioriteit, zo herhaalde hij.

Als dat niet lukt, zal de Koninklijke verder achterop raken. Daarnaast brengt de moeizame zoektocht naar geschikte olievelden pijnlijk aan het licht dat de hoeveelheid van de minder moeilijk te exploiteren fossiele brandstoffen wereldwijd snel vermindert.

De reserveproblematiek heeft Shell ook anderszins geschaad. In hun ijver om toch vooral niet achterop te raken en forse bonussen te bemachtigen hebben belangrijke managers de voorraden kunstmatig opgehoogd en de volgens de regels van het spel nog niet bewezen reserves als bewezen in de boeken geplaatst. De affaire kostte drie topmensen hun baan en tastte het imago van het bedrijf behoorlijk aan.

De nasleep leidde tot onderzoeken van verschillende toezichthouders. Woensdagavond laat bereikte Shell overeenstemming met de Amerikaanse SEC en met de Britse FSA. Het bedrijf is nog in gesprek met de Nederlandse beurswaakhond AFM, Euronext en het Amerikaanse ministerie van Justitie.

Bij aandeelhouders zwol de roep om een simpeler bestuursstructuur aan. Nu kent Shell nog een Nederlandse en een Britse tak met aparte directies. In verschillende berichten in de media werd ook de cultuur binnen het bedrijf aan de kaak gesteld. Hoewel Van der Veer volhoudt dat de cultuurkwestie losstaat van de reserveproblematiek gaf hij gisteren toe dat de reserveaffaire wel als een katalysator heeft gewerkt. Indringend heeft hij zijn managers toegesproken en in trainingsprogramma’s zullen alle 100.000 medewerkers van het bedrijf op de een of andere wijze worden geconfronteerd met hun verantwoordelijkheden.

Volgens Van der Veer hebben de vele negatieve verhalen uiteindelijk een positief gevolg. „We zijn wakker geschud, er is een verandering in de houding van de mensen te bespeuren. Er is een spirit ontstaan om te winnen, om tot de groep besten te behoren. De motivatie is enorm.”

Directeur R. Routs, verantwoordelijk voor de zogenaamde downstreamactiviteiten -de verkoop van olieproducten aan de pomp- is evenmin bang dat er binnen Shell geen lering is getrokken uit de gebeurtenissen van de afgelopen maanden. „Als er ooit arrogantie is geweest, dan is die na zo’n dreun op je hoofd wel weg.” De tijd zal het leren of één les voldoende was.