Joodse families woonden soms generaties lang in Europa. Tot het nazisme opkwam, en ze wisten te ontkomen naar Palestina, de Verenigde Staten of een ander land. Zij die achterbleven, kwamen vaak om. De overlevenden bouwden een nieuw bestaan op. En ze emigreerden vroeg of laat naar Israël. Daar hebben ze grote, bloeiende families gesticht. Maar ze verbreken de banden met het land waar ze vandaan komen zelden helemaal.

Laat staan dat Murray Goldwag het land is vergeten waar hij een leven lang woonde. Ik ontmoette hem deze week in Yad Vashem. Zijn ouders verlieten in de jaren dertig Polen en kwamen in de Verenigde Staten terecht. Goldwag was er sinds 1974 wiskundeleraar op een middelbare school. Omdat hij de zomervakanties nogal lang vond, nam hij er echter een baantje bij. „In 1977 begon ik ’s zomers bretels en sokken te verkopen in de vakantiebungalowparken van Catskills ten noorden van New York”, zegt hij, uitkijkend op de bosrijke helling van de Herzlberg. „In 1978 besloten we een winkel te openen. De andere winkels met dit soort spullen waren tientallen kilometers verderop.” Elk jaar gaan hij en zijn vrouw Meryl nog voor drie maanden terug naar deze winkel, die ”Kosjere Sokken” heet.

Hoewel hij 74 is, peinst hij er niet over om daarmee te stoppen. In de loop van de jaren leerde hij namelijk veel mensen kennen. „Het werk kost ook geen hoofdbrekens. Aan het begin van de vakantie doen we de bestelling voor alle artikelen de deur uit en dan loopt de rest eigenlijk vanzelf. Veel van de klanten zijn vrienden geworden. En grootouders stappen de winkel binnen en vertellen hun kleinkinderen: „Kijk, hier kwam ik al als kind.” Sommigen komen alleen maar om gedag te zeggen. Dat is leuk. Een rabbijn die daar kwam winkelen ontmoette ik hier weer in Israël.”

Ondanks het goede leven in Amerika, had hij echter altijd het verlangen om in Israël te wonen. In 1980 bracht hij een sabbatsjaar in het land door met twee van zijn kinderen. „In 2014 namen we de stap definitief. Dit is toch het land van de Joden.”

Inmiddels wonen drie kinderen in Israël. Een zoon is een bekende zanger, Ari Goldwag, die zowel in Israël als daarbuiten optreedt. Een dochter en haar man hebben een webwinkel opgericht, jawel: onder de naam ”Kosjere Sokken” (kosher socks). Een andere dochter werkt als bezigheidstherapeute. Weer een andere dochter is lerares op een Joodse school in Amerika.

Het is voor Goldwag en zijn vrouw uiteraard gemakkelijk om kinderen te hebben in Israël. Telkens als hij problemen heeft met de bureaucratie –een rekening die twee keer zo hoog is als normaal of een internetaansluiting die niet werkt–, zorgt zijn dochter dat het opgelost wordt.

Het echtpaar hoeft zich niet te vervelen. ’s Morgens bezoeken ze lezingen over de Joodse geschiedenis en traditie. ’s Avonds zijn er allerlei uitgaansmogelijkheden. En dan zijn er de kinderen en de kleinkinderen nog. Hij werkt bovendien een morgen in de week als vrijwilliger in het holocaustmuseum Yad Vashem. Maar toch: Amerika is niet vergeten.