Voor veel theologiestudenten is het een flinke horde die genomen moet worden: de tentamens Bijbels Grieks en Hebreeuws. Dat Boogert nu het „Bereshit bara Elohim et hashamayim ve’et ha’arets” –de eerste woorden van Genesis– uit zijn hoofd opzegt, betekent niet dat hij er tijdens zijn studie geen moeite mee had. „In de vijfde klas van het VWO voelde ik mij geroepen tot het ambt van predikant. Ik ben toen in de avonduren colleges Grieks gaan volgen aan de universiteit in Leiden. En een keer per week kreeg ik op het Driestar College met een groepje in de pauze Bijbels Hebreeuws van mevrouw Clements. Tijdens mijn theologiestudie heb ik beide vakken over moeten doen, omdat het me niet lukte om ze in één jaar af te ronden. Met de talen is het alsof je aan een trekhaak achter een auto geknoopt wordt. Eerst rijdt die auto heel langzaam en loop je gemakkelijk mee. De auto gaat sneller rijden en je moet steeds grotere sprongen maken. En wanneer je valt, kom je niet meer op de been.”

Waarom is het zo belangrijk dat predikanten het Grieks en Hebreeuws machtig zijn?

„Toen ik theologie ging studeren, zei mijn opa: „Theologie is talenstudie.” Dat heb ik altijd onthouden. Mijn eerste theologische liefde is de dogmatiek. Maar om goed dogmatiek te beoefenen, moet je de tekst juist interpreteren. Ik merk als voorganger aan den lijve dat preekvoorbereiding voor 75 procent bestaat uit het lezen en herlezen van de tekst. Een moeilijke tekst leg ik misschien wel 25 keer op de tong. Ik proef de cadans, de intonatie. Ik onderzoek de pericoop en de verdere context. Het ontbreken van de kennis van de grondtalen is echt een gebrek in de gereedschapskoffer van een predikant.”

Kunt u een voorbeeld noemen waarin talenkennis een belangrijk verschil maakt voor de gangbare interpretatie van een tekst?

„Neem de woorden van de oude Simeon: Nu laat Gij, Heere, Uw dienstknecht gaan in vrede, naar Uw woord. Je zou verwachten dat daar in het Grieks voor ”Heere” het woord Kurios staat. Tijdens de kerstdagen keek ik op toen een predikant opmerkte: „Daar wordt het woord ”Despotes” gebruikt.” Ik keek in mijn Griekse Bijbel en zag dat dat klopte. En ik zag ook dat Simeon voor ”dienstknecht” het woord ”doulos”, ”slaaf”, gebruikte. Voor het ”heengaan in vrede” zei Simeon ”apolluo”, wat een juridische term is voor het vrijlaten van een slaaf. Dus eigenlijk zegt Simeon hier: „Nu laat u, Meester, uw slaaf vrij.”

Maar wat bedoelt Simeon dan met die woorden te zeggen?

„Dat is niet zo gemakkelijk te duiden. Waarom beschouwde Simeon zich als een slaaf van God die vrijgelaten moet worden? Wat ik merk, is dat we vaak zo vast zitten aan de bekende interpretaties van teksten, dat we niet meer voor een andere betekenis open staan. Maar ik ben niet aangesteld aan de PThU om theologische visies te bevestigen. Ik doe onderzoek naar wat klopt, wat er stond in de originelen.”

Naast uw promotieonderzoek ontwikkelt u een programma voor het leren van Hebreeuws en Grieks. Wat is er anders aan uw programma dan wat bijvoorbeeld de Tilburgse docent Piet van Midden doet met zijn instructiefilmpjes?

„DaDEL, het programma dat ik samen met een internationaal team ontwikkel, is interactief. Door de digitalisering van veel Bijbelteksten is het mogelijk om eindeloos te oefenen met werkwoordsvormen en zinsconstructies. Stel dat iemand bijvoorbeeld de derde persoon enkelvoud wil leren herkennen in het Grieks. In de bestaande methodes kun je dan een paar oefeningen doen. Met DaDEL is het echter mogelijk om heel het Nieuwe Testament te gebruiken om in heel veel verschillende contexten te oefenen. Eigenlijk is het programma een simulatie van hoe je een taal leert. Omdat het Bijbels Hebreeuws en Grieks dode talen zijn, is dit een unieke mogelijkheid om de talen beter onder de knie te krijgen. Bovendien krijgen studenten direct feedback of hun antwoorden goed of fout zijn. Van Midden helpt je rijtjes stampen of grammaticale constructies te begrijpen. DaDEL is meer een Wikipedia-achtig systeem waaraan academisch geschoolde gebruikers ook dingen toe kunnen voegen. Het programma komt begin 2020 gratis beschikbaar.”

Ernst Boogert

Ernst Boogert is 29 jaar. Hij studeerde theologie aan de Universiteit Leiden. Zijn promotietraject over de tekstgeschiedenis van het Nieuwe Testament doet hij aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) in Amsterdam. Ernst en zijn vrouw Johanna hebben vier kinderen. Ze wonen in Driebruggen.