Katrien Ruitenburg

Het verhaal van haar vader over deze gebeurtenissen gaf de aanzet tot het schrijven van haar debuutroman, die in 2002 uitkwam. Na het verstrijken van de termijn van veertig jaar waren gegevens van de FBI en de rechtbank over de kwestie openbaar gemaakt. Dat boek is nu in het Nederlands vertaald.

De auteur kiest als hoofdpersoon een meisje van twaalf, Reesa, en plaatst haar in een voor haar bekend decor: ook haar ouders hadden een citrusboomgaard in Florida, en ook zij schonk versgeperst sinaasappelsap in voor de toeristen.

Ku Klux Klan

Als Reesa’s vriend Marvin door de racistische Ku Klux Klan vanwege zijn huidskleur wordt vermoord, is ze haar onbevangenheid kwijt. Opeens ziet ze een tweedeling: niet alleen onderscheidt ze blank en zwart, maar ook goed en kwaad. Ze moet in het reine zien te komen met het feit dat aardige dorpsgenoten ook een donkere kant hebben: ze zijn lid van de Ku Klux Klan, onverdraagzaam en gewelddadig.

De Ku Klux Klan kan ongestoord zijn gang gaan. Pas als de terreur, die ook Joodse en rooms-katholieke burgers treft, uitloopt in een brute dubbele moord, komt de FBI in actie, geholpen door Reesa’s vader, die sherrif is. Hij neemt met een paar medestanders risico’s die ook consequenties hebben voor zijn gezin.

In haar verdriet over Marvins gruwelijke dood herinnert Reesa zich de fabel die hij haar eens vertelde, over hoe meneer Bij aan z’n vleugels komt (vreemd dat in de titel van het boek gekozen is voor een vrouwelijke bij). Het verhaal, waarin een bij, een rode mier en een engel figureren, geeft aan dat God Zich ontfermt over slaven. Wie moet haar nu al die belangrijke dingen leren?

Honkbalwedstrijd

De RD-lezer moet er rekening mee houden dat de levensstijl van het gezin van Reesa nogal afwijkt van wat we in de Biblebelt vaak zien. Er wordt gekaart, er wordt gebeden voor een honkbalwedstrijd, bij Kerst draait het om goed zijn voor elkaar en er wordt erg vrijmoedig met en tot God gesproken. Mooi is dat Reesa na haar aanvankelijke opstandigheid getroost wordt door de woorden van een halfvergeten Bijbeltekst: „Wees stil en weet.” En het Godsvertrouwen van de moeder van de omgekomen Marvin is ontroerend.

Debuut

Het boek doet denken aan ”To kill a Mockingbird” uit 1960 waarvoor schrijfster Harper Lee de Pulitzerprijs kreeg, en waarin ook vanuit het perspectief van een kind een rassendrama wordt beschreven. Overigens schreef Susan Carol McCarthy nog twee romans die niet in het Nederlands vertaald zijn. Haar debuut boeide me meteen: alle zintuigen worden aangesproken om je de rampnacht voor te kunnen stellen. Het feit dat de roman gebaseerd is op een waargebeurd verhaal, draagt bij aan de leeservaring.

Het boek zou aan kracht gewonnen hebben als de hoofdpersoon meer op het niveau van een twaalfjarige zou denken en praten. Een zwaktebod is dat de lezer noodzakelijke informatie opvallend vaak aan afgeluisterde gesprekken tussen volwassenen te danken heeft. De vertaling leest vlot, maar is niet foutloos.

Liefde en geweldloosheid

Het verhaal maakt invoelbaar hoe racisme een samenleving kan splijten en verzieken. Misschien wel beter dan een sociologische of historische studie dat zou kunnen. Christenen waren toen niet degenen die hun stem verhieven tegen onrecht en dat is ook vandaag de dag niet altijd het geval. Nu we zien hoe in Amerika en in Europa de standpunten verharden, is het goed om kennis te nemen van de onderschatte kracht van liefde en geweldloosheid.

Boekgegevens

Hoe de bij haar vleugels kreeg, Susan Carol McCarthy; uitg. Mozaïek; 307 blz.; € 19,99.