Die pretentie is er wel. Er wordt ook wel gesproken van ”human enhancement”, verbetering van mensen. Maar leiden technieken als CRISPR-Cas, een manier om stukjes DNA in ander DNA te plakken, tot verbetering van de mens? Hoe kijkt een christen daartegen aan?

In een artikel in Groen wordt de spijker op de kop geslagen. Reinier Sonneveld stelt daarin de vraag wie eigenlijk bepaalt wat ”beter” is. Daarmee zitten we in het hart van de zaak. Deze vraag wordt meestal overgeslagen en dan wordt als vanzelfsprekend aangenomen dat een mens die langer leeft een beter mens is. Of een mens die minder vaak of zelfs nooit meer ziek is. Een intelligenter mens is beter dan een minder intelligent mens. Een sterker mens is beter dan een zwakker mens. Een mooier mens is beter dan een minder mooi mens. Bij dat laatste voorbeeld blijkt al hoe betrekkelijk de norm ”mooier” is, want hier wordt in verschillende culturen en in verschillende tijden verschillend over gedacht. Een slanke vrouw geldt in de ene cultuur als ”mooi”, maar in de andere juist niet.

”Morgen doe ik het beter” is een boekje dat prof. Herman Selderhuis eens schreef. Velen zullen zich voorgenomen hebben om het in 2019 ”beter” te doen. Het is nu immers de tijd van de goede voornemens, waarvan Luther eens zei dat de weg naar de hel ermee geplaveid is.

We hebben allemaal onze ideeën over wat ”beter” is. Ten aanzien van de inzet van technologie om ‘betere’ mensen te maken, maar ook als we een nieuw jaar zijn ingegaan: hoe kunnen we ervoor zorgen dat het nieuwe jaar beter wordt dan het vorige? We wensen elkaar een ”goed” nieuwjaar. Maar wat bedoelen we dan? Economisch goed? Goed in de familie en het gezin? Goed als het om onze maatschappelijke status gaat? Of zou het ”geestelijk goed” kunnen zijn?

Wat een ”beter” mens is, is voor een christen in principe niet onduidelijk. Een mens is beter naarmate hij of zij dichter bij de Heere leeft. Dat relativeert een heleboel van de criteria die bij ”human enhancement” gehanteerd worden. Een mens die door ziekte met Job heeft leren zeggen: „Alleen door het luisteren met het oor had ik U gehoord, maar nu heeft mijn oog U gezien” (Job 42:5) is beter dan een mens die dat niet kan zeggen. Een kind met het syndroom van Down dat kinderlijk gelooft in een hemelse Vader Die voor alles zorgt, is beter dan een mens die door geleerdheid allerlei vraagtekens bij de Bijbel zet. Calvijn heeft niet lang geleefd, maar hij is beter dan iemand die een lang leven vergooid heeft met onzinnige dingen.

Zeker, gezondheid, intelligentie en een lang leven zijn op zichzelf goed, maar niet in absolute zin. Of ze echt goed zijn, hangt ervan af hoe we ze gebruiken. Of technologie een mens beter maakt, hangt af van wat die mens gaat doen met meer gezondheid of intelligentie, een langer leven of een mooier lichaam. Als die verbeterde eigenschappen leiden tot hoogmoed en zelfzucht, leveren ze geen beter mens op.

In een ander artikel in het genoemde nummer van Groen wordt nog een spijker op de kop geslagen. Maarten Verkerk schrijft dat de Bijbel weliswaar geen kant-en-klare richtlijnen biedt voor de ethische discussies over verbetering van mensen, maar dat Bijbelse waarden als ”zorgen voor de ander”, ”beschermwaardigheid” en ”rentmeesterschap” wel degelijk belangrijke criteria kunnen zijn voor het beantwoorden van de vraag wanneer er sprake is van ”verbetering” van mensen.

Het is de vraag of die in het debat niet worden ondergesneeuwd door de vanzelfsprekendheid waarmee steeds wordt aangenomen dat gezonder, intelligenter en mooier ”beter” zijn. Het is dan ook broodnodig dat christenen blijven wijzen op de onderliggende waarden van het debat en wijzen op de noodzaak van een relatie met God om werkelijk een ”goed” mens te zijn.

De auteur is hoogleraar reformatorische wijsbegeerte aan de Technische Universiteit Delft. Reageren? rubriekforum@refdag.nl