Op de kerstmarkt in Vaassen heerst een gezellige drukte. Een regenbui mag de pret niet drukken. Ook de Veluwse Midwienterhoornbloazers uit Epe zijn aanwezig met een kraam. Hun hoorns liggen uitgestald en worden gedemonstreerd.

Een muziekinstrument mag je het niet noemen: de midwinterhoorn is een ”signaalgerei”, bedoeld om boodschappen door te geven. Zo gebruikten boeren de hoorn vroeger om mensen om hulp te vragen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd erop geblazen om te waarschuwen voor een razzia van de Duitse bezetter.

Een foto in de midwinterhoornkraam toont de 29 enthousiaste mannen en vrouwen van de vereniging. Die foto zou je verkeerd uit kunnen leggen, alsof de groep ook in ensemble speelt. „Dat doen we nooit”, zegt voorzitter Dick Koster. „Het is verboden. De midwinterhoorn is niet gestemd, iedere hoorn heeft een eigen toonhoogte. Ga je samenspelen, dan krijg je een kakofonie van geluiden. We gaan op verschillende plekken staan. En dan blaas je om de beurt, als een soort vraag-antwoordspel.”

Licht van de wereld

De midwinterhoorn wordt al heel lang gebruikt, weet Bertha Puttenstein, lid van de vereniging. „We blazen met als doel de duisternis te verdrijven, om plaats te maken voor het licht. Een oud gezegde luidt: „Ze bloas um beurten de boodschap vèdan, dät ’t duuster mut goan want ’t lich kump d’r an.” Verdrijven van het duister heeft te maken met de zonnewende, maar je kunt het ook vertalen naar de christelijke boodschap: Christus, het Licht van de wereld. De kerk heeft het gebruik gekerstend en ingebed in het christendom. De midwinterhoorn wordt alleen tussen de eerste adventszondag en Driekoningen geblazen. Bij welke boodschap je je thuis voelt, mag je zelf weten.”

„Er zijn geen verplichtingen”, glimlacht Koster. „We zijn neutraal. We vinden het gewoon leuk om te blazen. Als het donker begint te worden, en het is wat mistig weer, dan klinkt de midwinterhoorn op z’n mooist.” Herma Berends, lid van de vereniging: „De toon draagt heel ver. We stonden een keer bij Epe. Er kwam een man aanfietsen die vertelde dat hij ons op de Knobbel bij ’t Harde al had gehoord. Dat is zo’n 7 kilometer verderop.”

De traditie van het midwinterhoorn blazen is een tijdje weggeweest, vertelt Koster. „De laatste 20, 25 jaar heeft de hoorn weer meer aandacht gekregen. Het blazen op de midwinterhoorn gebeurt vooral in Twente en de Achterhoek en op de Veluwe.”

Een midwinterhoorn is gemaakt van hout en tussen de 1,20 en 1,50 meter lang. „De hoorns zijn gemaakt van berk, els of wilg”, zegt Herma Berends, die vorig jaar een prijs won met het midwinterhoornblazen. „Het moet een zachte houtsoort zijn, anders moet je zo hard hakken.”

Aart Berends legt uit hoe dat in z’n werk gaat. „Je zoekt een geschikte boomstam uit en maakt deze eerst rond aan de buitenkant. Dan zaag je de stam doormidden in de lengte en hol je hem uit. Als dat gebeurd is worden de twee delen weer aan elkaar gelijmd.”

d’OldeRôep

Een midwinterhoorn heeft meerdere natuurtonen. Een veel gespeelde klassieker is ”d’OldeRôep” of een variatie daarop. De melodie roept associaties op met het trompetsignaal Last Post dat in het leger wordt gebruikt.

Hoe je de hoorn leert bespelen? Er is geen school, het gaat om persoonlijke overdracht, zegt Koster, terwijl hij naar een midwinterhoorn toeloopt. „Kijk, dit is de happe, het mondstuk. Die is het meest belangrijk.” „Ik blaas al vijftien jaar op deze happe”, zegt Puttenstein, terwijl ze het mondstuk laat zien. Glimlachend: „Je kunt de lippenstift erop zien. Ik heb nu ook een andere, daar kan ik iets minder hoog mee.”

De dames dragen klederdracht uit de negentiende eeuw. „Het is de zondagse kleding zoals die op de Veluwe rond 1850 werd gedragen”, zegt Puttenstein. „Maar wel een beetje in de nette vorm”, vult Herma Berends aan, terwijl ze naar de bontmouwen wijst.

Leden van de vereniging hebben tussen de eerste adventszondag en Driekoningen maar liefst 43 optredens, licht Koster toe. „We spelen, op afroep, de hele week door, meestal tegen de avond. Een paar keer hebben we ’s morgens met zonsopkomst gespeeld.” Herma Berends: „We wisselen elkaar af hoor, niet iedereen gaat overal naartoe. Ik blaas bijvoorbeeld alleen in de weekenden.” Op een grasveld demonstreren ze de midwinterhoorn. Drie spelers gaan in een halve cirkel staan, om de beurt brengen ze hun signaalgerei tot leven. Een rondje blazen, heet dat. En zo klinkt achter kasteel Cannenburch ”d’OldeRôep” over het decemberland.