De premier vindt de islam geen kwestie. „Onze weerstand richt zich tegen mensen die hun godsdienst misbruiken om met geweld hun zin door te drijven.” Balkenende leidt in december het beraad van Europese regeringen over het tijdstip waarop Turkije mag toetreden tot de Europese Unie.

De besluitvorming moet vooral eerlijk verlopen, benadrukte de premier. Hij wil een scherpe toetsing aan de criteria, maar landen mogen geen nieuwe eisen verzinnen of de spelregels veranderen. De Franse president, Duitse christen-democraten en anderen hebben aarzelingen bij de toetreding van Turkije, omdat het niet democratisch en niet westers genoeg zou zijn.

Het was de eerste keer dat Balkenende naar het Europees Parlement in Straatsburg kwam in zijn rol als tijdelijk voorzitter van de Europese Unie. Hij werd verwelkomd door zijn voorganger, de Ierse premier Ahern, en de kersverse parlementsvoorzitter Josep Borrell.

Balkenende ging uitgebreid in op de vraag hoe burgers warm te maken voor Europa. Hij hoopt dat dat lukt door de nieuwe ontwerpgrondwet. Die biedt burgers en het Europees Parlement meer zeggenschap, zei Balkenende. Hij zei de kritiek niet erg te vinden: die hoort bij de democratie; bovendien is Europa nog „werk in uitvoering.”

Balkenende sloot de kans uit dat de ontwerpgrondwet in diverse landen tegelijk aan burgers wordt voorgelegd. De landen hebben daarvoor te verschillende wetten, zei de premier. Ongeveer negen landen houden een referendum over de ontwerpgrondwet, alle op een andere dag. Balkenende verwacht daarbij pittige discussies. Hij hoopte dat de feiten de boventoon blijven voeren.

Europarlementariërs reageerden verdeeld op de woorden van Balkenende. De opmerkingen varieerden van grote steun bij de christen-democratische fractie tot het verzoek van het Vlaams Blok om Turkije buiten de EU te houden. GroenLinks-leidster Buitenweg pleitte bij Balkenende voor meer openbare vergaderingen. De bijeenkomsten van Europese regeringsleiders zijn nu besloten.

In een afsluitende persconferentie vroegen buitenlandse journalisten Balkenendes mening over tal van onderwerpen. De premier bleef echter zeer voorzichtig over de situatie in Noord-Cyprus, het Midden-Oosten en Turkije.

Balkenende ontkende dat de voordracht van de Portugees Barroso als kandidaat-voorzitter van de Europese Commissie ondemocratisch is verlopen. Socialistische en groene partijen in het Europees Parlement hadden dat gezegd. „Alles is volgens de huidige regels gegaan”, stelde Balkenende.