Veehouders zijn geschokt, politici reageren bezorgd. Milieuorganisaties daarentegen zijn blij en willen alle sinds 2015 verleende natuurvergunningen aanvechten, waaronder die van kolencentrales.

Het hof in Luxemburg heeft zich op verzoek van de Raad van State gebogen over het Nederlandse stikstofbeleid, het zogeheten Programma Aanpak Stikstof (PAS). Nederlands hoogste rechter wilde weten of het PAS wel in overeenstemming is met Europese wetgeving om flora en fauna te beschermen, de habitatrichtlijn. Het hof laat het principe van het PAS overeind maar stelt wel extra eisen.

Onzekerheid

Het kabinet moet snel komen met reparatiewetgeving, vindt adviseur Steven van Westreenen uit Barneveld. Hij staat tientallen veehouders bij die een aanvraag voor een natuurvergunning hebben lopen. Hij vreest dat de Raad van State de aanvragen, die door milieuorganisaties zijn aangevochten, nu zal afwijzen. Volgens de adviseur dreigen in het hele land honderden boeren de dupe te worden. „Zij verkeren in grote onzekerheid. De toekomst van hun bedrijf staat op het spel. Zij moeten snel weten hoe ze wél verantwoord kunnen investeren in modernisering.”

Het PAS moet het bedrijfsleven in de buurt van 118 Natura 2000-gebieden zogeheten ontwikkelingsruimte geven. Op voorwaarde dat een investering milieuwinst oplevert –lees: ervoor zorgt dat er minder stikstof in natuurgebieden terechtkomt– mag een veehouder bijvoorbeeld een nieuwe stal bouwen, kan een fabriek uitbreiden of wordt eindelijk een lang gewenste weg aangelegd. Zulke procedures lagen tot 2015 door bezwaren van onder meer milieuorganisaties soms jarenlang stil.

Het Europees Hof van Justitie vindt die voorwaarde te vrijblijvend. Een vergunning mag alleen worden verstrekt als vooraf wetenschappelijk vaststaat dat de bewuste activiteit geen verslechtering voor de natuur oplevert. Ook voor het weiden van zijn koeien en het bemesten van zijn land moet een boer voortaan in principe een vergunning aanvragen, terwijl daar tot nu toe een uitzondering voor gold.

Dat het PAS niet helemaal onderuit is gehaald, vindt Van Westreenen positief. „Maar de harde toezegging dat je bij een investering de helft van de milieuwinst mocht benutten om je bedrijf uit te breiden, is wel van de baan. Daarmee lijkt het er toch op dat we terug zijn bij af.”

De adviseur gaat ervan uit dat vergunningen die al onherroepelijk zijn, in stand blijven. „Daar kan de overheid volgens mij niet aan tornen. Als dat gebeurt, worden duizenden boeren getroffen.”

Van Westreenen kwam woensdagmorgen uit de kerk toen hij het nieuws vernam. Kort daarop belden zijn eerste klanten. „Zij willen weten wat hun te wachten staat. Ik ga ervan uit dat het kabinet snel met een reparatiewet zal komen. Niet alleen de veehouderij is gebaat bij een goed werkend PAS, dat geldt net zo goed voor de industrie en de infrastructuur. Ook de verbreding van snelwegen staat nu weer ter discussie.”

Een schrikbeeld voor de adviseur is dat de Europese uitspraak de aanzet zou kunnen geven tot inkrimping van de veestapel in Nederland. „Dat staat wel niet in het regeerakkoord, maar ik durf nu niets meer uit te sluiten.”

LTO

LTO Nederland blijft het Programma Aanpak Stikstof (PAS) ondersteunen. De belangenbehartiger van agrariërs ziet nog steeds mogelijkheden om bemesten en weiden van vee vrij te stellen van een verplichte natuurvergunning.

Dit zou volgens LTO kunnen met goed onderbouwde nationale of provinciale regels, eventueel aangevuld met extra onderbouwingen in de beheerplannen voor kwetsbare Natura 2000-gebieden.

Volgens de brancheorganisatie betekent de uitspraak van de Europese rechter dat het PAS in principe mag, maar dat er nu een aantal kritische kanttekeningen bij is geplaatst. LTO concludeert dat het Europees hof helder aangeeft dat het aan Nederland zelf is om een eindoordeel te geven over het stikstofbeleid. Daarom is de Raad van State –die met het arrest van het hof in de hand bezwaren tegen honderden natuurvergunningen gaat beoordelen– nu aan zet, aldus de brancheorganisatie.

LTO, dat betrokken was bij de totstandkoming van het beleid, steunde het PAS omdat dit de onzekerheid van duizenden agrarische bedrijven zou wegnemen. Op basis van het beleid hebben de boeren een vergunning voor bijvoorbeeld de bouw van een nieuwe stal verkregen, of konden ze volstaan met een melding.

Het PAS heeft volgens LTO geholpen om de veehouderij te verduurzamen. De sector heeft toegezegd om de komende jaren 10 kiloton minder ammoniak uit te stoten. De eisen voor nieuwe stallen zijn inmiddels aangescherpt en het bemesten van land met de zogeheten sleepvoet is met ingang van komend jaar verboden.

Honderden vergunningen

De uitspraak is een „geweldige overwinning voor de natuur”, zegt Johan Vollenbroek van de Nijmeegse milieuorganisatie Mobilisation for the Environement, die sinds 2015 tegen honderden vergunningen heeft geprocedeerd.

De eisen van de Europese rechter zullen volgens Vollenbroek ook de uitbreiding van de autosnelweg A27 in de weg staan. Het autoverkeer zou de neerslag van stikstof in het natuurgebied Amelisweerd doen toenemen.

Milieudefensie noemt de uitspraak „goed nieuws voor de natuur en onze gezondheid. Het betekent dat Nederland moet stoppen met het uitstoten van veel te veel stikstof.”

Kamerlid Laura Bromet van GroenLinks spreekt van een tik op de vingers voor de overheid. De Partij voor de Dieren noemt de uitspraak „geweldig nieuws.”

Werkgelegenheid

Jaco Geurts (CDA) reageert bezorgd. „Deze uitspraak kan forse gevolgen hebben voor de landbouw, de infrastructuur en de werkgelegenheid.”

De Raad van State zegt de uitspraak te bestuderen. De Raad streeft ernaar om in het voorjaar van 2019 de zittingen te houden in de aangehouden zaken.

Minister Schouten (Landbouw) noemt het positief dat het hof de systematiek van het PAS accepteert. „Duidelijk is wel dat er zware eisen gesteld blijven worden aan de wetenschappelijke onderbouwing ervan. Het is aan de Raad van State om te beoordelen of die onderbouwing voldoende is.”

Ede

De uitspraak van de Europese rechter treft niet alleen de landbouw, maar ook de industrie, wegenaanleg en zelfs bouwprojecten in Ede. Dat laat het gemeentebestuur van de Veluwse gemeente weten in reactie op de uitspraak van het Europees Hof van Justitie over het Nederlandse stikstofbeleid.

De voorgenomen aanleg van de Parklaan, woningbouw in Otterlo en de uitbreiding van het bedrijventerrein Harskamp dreigen tot stilstand te komen als Nederland niet meteen aan de slag gaat met nieuwe regelgeving. „Nu niets doen zet de economische ontwikkeling in Ede én de natuurontwikkeling op slot”, zei woensdag de verontruste wethouder

Willemien Vreugdenhil

De gemeente Ede realiseert zich „als geen ander” hoe zuinig ze moet zijn op de natuur. De gemeente wijst echter ook op het belang van de inwoners dat er ruimte blijft voor economische ontwikkeling. Het Programma Aanpak Stikstof (PAS) bood die mogelijkheid, terwijl er ook aan natuurherstel gewerkt kon worden, aldus Vreugdenhil.

Al eerder riep de gemeente Ede het kabinet op tot actie. Afgelopen zomer nam het congres van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten een motie aan op initiatief van Ede. Vreugdenhil: „Minister Schouten heeft gezegd dat ze nadenkt over scenario’s, maar verder blijft het nog erg stil in Den Haag.” Het is volgens haar van groot belang dat het kabinet met nieuwe regels komt.