De rapporten uit 2013 en 2014 die tegen het licht zijn gehouden zijn het werk van het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC) van het ministerie. Dat is ondergebracht op het departement, maar hoort onafhankelijk te werk te gaan.

Maar Nieuwsuur bracht eind vorig jaar aan het licht dat onwelgevallige conclusies door het departement werden herschreven zodat ze alsnog in zijn straatje pasten. Dat is pijnlijk, omdat kabinet en Kamer vaak afgaan op de conclusies van het WODC.

Daarop gaf minister Ferd Grapperhaus opdracht tot liefst drie onderzoeken. Vicepresident van de Hoge Raad Jacques Overgaauw, die woensdag rapport uitbrengt, moest nagaan of de softdrugsrapporten inderdaad rammelen en of dat het gevolg is van „onbehoorlijke beïnvloeding” door het ministerie. Grapperhaus droeg Overgaauw meteen maar op vooral niet op het ministerie aan de slag te gaan.

Een andere commissie kwam in juni al tot de slotsom dat het ministerie niet goed is omgegaan met de klokkenluider die de praktijken aankaartte. Een derde commissie, die onderzoekt hoe de onafhankelijkheid van het WODC kan worden gewaarborgd, is nog niet klaar.

De kwestie ligt gevoelig, omdat het ministerie na tal van affaires al de reputatie heeft er alles aan te doen om onwelgevallige zaken onder het tapijt te vegen. Nu gaat het ook nog eens om rapporten met argumenten voor een soepeler softdrugsbeleid, die onder VVD-bewindslieden zouden zijn herschreven. De VVD regeert op het ogenblik samen met twee nog strengere softdrugsbestrijders én met D66, de grootste voorvechter van zo’n soepeler drugsbeleid.

Een flink deel van de Tweede Kamer trok maanden geleden al de conclusie dat het beter is het WODC los te maken van het departement. Als blijkt dat het ministerie het onderzoeksinstituut inderdaad naar believen liet buikspreken, dan zal die roep nog luider klinken.