Het faillissement van het MC Slotervaart maakt pijnlijk duidelijk dat ons zorgsysteem ernstige tekortkomingen begint te vertonen. In 2005 is er marktwerking ingevoerd voor zorgproducten en vrije prijzen. Zorgverzekeraars zouden gaan inkopen op prijs en kwaliteit, maar daar is niets van terechtgekomen. De prijzen zijn ondoorzichtig en over de kwaliteit van de zorg is ook weinig bekend. Dus de vraag waarom het MC Slotervaart in de problemen is gekomen, kan niet worden beantwoord.

Zorgondernemer Loek Winter suggereerde dat hij het met 3 procent hogere prijzen wel zou hebben gered. Bekend is dat verzekeraars vooral hard onderhandelen op het totale budget. Dat gaat gemakkelijker in regio’s waar meer concurrentie is en bij kleinere ziekenhuizen. Hier stond het MC Slotervaart al op de spreekwoordelijke 2–0-achterstand.

Het gaat dus niet om de kwaliteit of het inkopen van goede zorg voor de regio, maar wel om het minimaliseren van de schadelast van de zorgverzekeraar. Het effect daarvan kunnen we sinds kort berekenen. De variatie van het totale ziekenhuisbudget ligt tussen de 90 en de 110 procent. Op een gemiddeld budget van 200 miljoen euro kan het ene ziekenhuis dus 40 miljoen euro meer krijgen dan het andere. Dit is berekend voor een identieke productie en heeft dus niets te maken met verschillen in de zorgverlening of met kwaliteitsverschillen, want die zijn niet bekend.

Er is overigens nog een andere reden waarom het MC Slotervaart een sombere toekomst tegemoet ging en dat had te maken met de staat van de gebouwen. Die is ronduit deplorabel en er had daarom op korte termijn minimaal 100 miljoen geïnvesteerd moeten worden. Ook hier heeft de overheid zich teruggetrokken en het aan de markt overgelaten. Dit heeft in de afgelopen tien jaar geresulteerd in een flink aantal te grote en te dure ziekenhuisgebouwen.

Aan de andere kant zijn er de ziekenhuizen zoals het MC Slotervaart die letterlijk de prijs betalen voor hun te dure collega-ziekenhuizen. In feite frustreren verzekeraars de marktwerking waar ze voor in stelling gebracht zijn, want in een normale markt zouden te dure ziekenhuizen failliet gaan.

Betalen per patiënt

De oplossing is simpel en goedkoop. Ziekenhuizen moeten transparant betaald krijgen voor de gezondheidswinst die ze weten te realiseren. Bij een aantal aandoeningen waarvan de behandelingen duur zijn, is het maar de vraag of ze veel waarde toevoegen, maar ze worden toch gewoon betaald en drijven de kosten van de zorg op. Er is dus geen prikkel om naar slimmere oplossingen te kijken. De allerslimste oplossing is preventie, maar daar wordt nauwelijks voor betaald. Omdat we gezondheidswinst nog maar beperkt kunnen meten, kan er in ieder geval begonnen worden met te betalen per patiënt. Tevens moeten die patiënten volstrekte vrijheid krijgen bij het kiezen van een ziekenhuis. Dat hoeft een verzekeraar niet te doen, door bijvoorbeeld de rekening niet te betalen. Patiënten zijn niet dom.

Een systeem om te betalen per patiënt kan snel worden ontwikkeld. Vervolgens kan een complex en kostbaar administratiesysteem om rekeningen te sturen, worden gestopt. Het geld dat daarmee vrijkomt, kunnen we investeren in het ontwikkelen van meetsystemen voor gezondheidswinst. Eindelijk kunnen we dan een goede afweging maken van welke behandelingen waarde hebben voor de patiënt en welke niet. Preventie zal dan hoog op de lijst komen. Voorkomen is immers beter dan genezen.

De auteur is directielid Zorg van de Zaak en hoogleraar healthcaremanagement aan de UvA. Dit artikel werd eerder geplaatst in de Volkskrant (26-10).