MOSKOU - In zijn eerste officiële reactie op de tegen hem gevoerde rechtszaak heeft voormalig topman Michail Chodorkovski van het aardoliebedrijf Yukos vrijdag de beschuldigingen aan zijn adres als „absurd” betiteld.plattekst rafelen (u20,1,0(„Ze vormen een lompe poging om de fouten in de Russische privatiseringswet op mij af te wentelen”, aldus een overtuigend en kalm overkomende Chodorkovski in de rechtszaal van het Mesjtsjanski-gerechtshof in het centrum van Moskou.

De openbaar aanklager heeft de ex-directeur van Yukos onder meer beschuldigd van belastingontduiking, fraude en verduistering. Chodorkovski zou onder meer leiding hebben gegeven aan een criminele organisatie, die begin jaren negentig op illegale wijze geprivatiseerde ondernemingen verwierf.

De kern van de rechtszaak vormt de privatisering van de kunstmestfabriek Apatit in 1994. Daarbij zouden Chodorkovski en zijn eveneens in staat van beschuldiging gestelde zakenpartner Platon Lebedev via hun bedrijf Menatep 283 miljoen dollar aan staatseigendommen hebben verduisterd.

Maar inmiddels ligt ook Yukos zelf zwaar onder vuur vanwege grootschalige belastingontduiking en het dreigt daardoor zelfs failliet te gaan. Chodorkovski heeft er daarom bewust voor gekozen tijdens de behandeling voor de rechter deze twee zaken aan elkaar te koppelen.

Hij betoogde vrijdag dat zijn oliemaatschappij volledig in overeenstemming met de wet heeft gehandeld. „Yukos heeft niet minder, maar in feite juist meer belasting betaald dan andere bedrijven. En wij maakten daarbij gebruik van de legale belastingmazen in de wet.” De rijkste man van Rusland -zijn vermogen wordt op 15 miljard dollar geschat- noemde de beschuldigingen over belastingontduiking aan het adres van Yukos dan ook „eerloos” en „illegaal.”

Ruslands grootste oliemaatschappij is op het gasconcern Gazprom na de grootste belastingbetaler van het land. Ze maakte de afgelopen jaren inderdaad op grote schaal gebruik van de legale mazen in de wet om de belastingafdracht te minimaliseren, overigens net als de meeste andere bedrijven in Rusland. Door de inzet van dochterbedrijven in bepaalde afgelegen regio’s met een milder belastingklimaat kon ze op geheel legale wijze het verplicht af te dragen belastingpercentage drastisch verlagen.

Maar terwijl andere Russische bedrijven niet worden vervolgd voor deze dubieuze praktijk, is Yukos door de autoriteiten keihard aangepakt. De reden hiervoor is volgens veel waarnemers Chodorkovski’s openlijke steun aan liberale oppositiepartijen. Hij heeft hiermee de stilzwijgende afspraak geschonden tussen president Poetin en de top van het Russische bedrijfsleven -de zogeheten oligarchen- om politiek en zaken strikt gescheiden te houden.

Eind oktober vorig jaar -net voor cruciale parlements- en presidentsverkiezingen- besloten de autoriteiten de miljardair te arresteren en sindsdien zit hij in voorarrest. Tegelijkertijd is de druk op zijn oliemaatschappij snel toegenomen, ondanks dat Chodorkovski al snel aftrad als directeur.

Ook vrijdag nam de kritische Chodorkovski geen enkel blad voor de mond. „Deze machtsdemonstratie en onverschilligheid jegens het recht is hoogstgevaarlijk voor de ontwikkeling van het land”, zo betoogde hij. Zijn zakenpartner Lebedev, die vrijdag eveneens zijn eerste officiële reactie op zijn beschuldigingen gaf, ging nog een stap verder. „Ik kom tot de goed onderbouwde conclusie dat de autoriteiten me onderdrukken om politieke redenen. Deze rechtszaak toont ook dat de autoriteiten weinig benul van economische zaken hebben.”

Indien Chodorkovski en Lebedev schuldig worden bevonden, kunnen ze tot tien jaar dwangarbeid worden veroordeeld. Dinsdag wordt het proces hervat.