„Voor mijn gevoel zat ik aan de voeten van de Dordtse vaderen”

Onder de gereformeerde belijdenisgeschriften staat de Heidelbergse Catechismus voor dr. W. Verboom, emeritus hoogleraar geschiedenis van het gereformeerd protestantisme, met stip op één. Dat neemt niet weg dat hij ook voor de Dordtse Leerregels grote waardering heeft. Om ze voor de huidige generatie toegankelijker te maken, leverde hij een hertaling met verklarende kanttekeningen.

Was dat een lastig karwei?

„Dat kun je wel zeggen. Door het veranderen van woorden en inkorten van zinnen kan gemakkelijk betekenisverlies optreden. Wat me hielp, was de Latijnse tekst. Die is vaak duidelijker dan de oud-Nederlandse. Desondanks was ik soms een complete dag druk met één woord. Behalve een moeizaam was het ook een leerzaam werk. Voor mijn gevoel zat ik aan de voeten van de Dordtse vaderen, gereformeerde theologen uit heel Europa.”

Wat viel u vooral op?

„Het doordachte van de Dordtse Leerregels, en het pastorale. Het is geen dor dogmatisch geschrift over de verkiezing, maar veel meer een geloofsgetuigenis. Je kunt ze typeren met de woorden: „Grote God, wij loven U.” Die dimensie doortrekt alle artikelen. Wanneer het heil voor één gram van ons afhing, was het voor eeuwig verloren, maar God zag in Zijn verkiezende liefde in Christus om naar mensen die zichzelf in het verderf hebben gestort. Bewust is voor het infralapsarische standpunt gekozen. Dit geschrift ademt nergens de gedachte dat God van eeuwigheid willekeurig besloot een aantal mensen te verkiezen en een aantal te verdoemen. Overigens is de inhoud niet alleen mooi, maar ook heftig. Het gaat wel om eeuwig heil of eeuwig onheil.”

Is er een paragraaf die u bijzonder raakt?

„Een van de mooiste onderdelen van het lied van Dordt vind ik paragraaf 12 van hoofdstuk 3 en 4, over de wedergeboorte. Het geheim van de wedergeboorte wordt daarin zeer Bijbels en bevindelijk onder woorden gebracht. Die woorden vertolken wat mensen ervaren als de Heere door Zijn Woord en Geest in hun hart gaat werken. Ik vind dat een kostbaar geschenk. Deze verwoording helpt ons om het werk van God in het hart te onderkennen en er de waarde van in te zien.”

Is uw hertaling bedoeld voor de jonge generatie?

„Niet alleen. De Dordtse Leerregels worden onder ons wel geprezen, maar zijn ook bij de meeste ouderen onbekend. Hopelijk maakt deze herziening het voor hen gemakkelijker om ze eens rustig door te lezen. In de Dordtse Leerregels worden cruciale notities aangereikt die ook vandaag van groot belang zijn voor het geloofsleven. De zaligheid is niet afhankelijk van onze keus, maar van Gods keus. Ook de betekenis van de prediking en de weg van het geloof is door Dordt heel duidelijk en evenwichtig verwoord. Heel belangrijk is het laatste hoofdstuk. Wat de Heere begint, zal Hij ook afmaken. Wie de verkiezing ontkent, verliest tegelijk de volharding. Vandaag wordt veel nadruk gelegd op wat wij kiezen, beleven of moeten beleven, maar Dordt stelt God centraal. Dat is zéér wezenlijk.”

”De Dordste Leerregels. Een hertaling”, dr. W. Verboom; uitg. Kok Boekencentrum, Utrecht, 2018; ISBN 978 90 2395 5351; 128 blz.; € 12,99.

„In de Dordtse Leerregels klopt het hart van de Bijbelse genadeleer”

Schatgraven is geen licht werk, maar het levert wel wat op. Om jongeren ertoe aan te sporen, legt de hersteld hervormde ds. G. Kater in ”Graven in een goudmijn” op toegankelijke wijze de vijf punten van het calvinisme uit, samengevat in het Engelse woord Tulip.

Hoe is het onder uw catechisanten gesteld met de kennis van de Dordtse Leerregels?

„De inhoud van de Heidelbergse Catechismus is redelijk bekend, door de behandeling ervan in de leerdienst en op de catechisaties. De kennis van de Nederlandse Geloofsbelijdenis en de Dordtse Leerregels is in het algemeen veel geringer. Dat is een punt van zorg, omdat onkunde de moeder van veel dwalingen is.”

Waarom is het zo belangrijk dat de Dordtse Leerregels worden bestudeerd?

„Omdat daarin het hart van de Bijbelse genadeleer klopt. Daarover spreken de Dordtse Leerregels eerbiedig Gods Woord na, op een pastorale wijze. Bovendien maken ze deel uit van de belijdenisgeschriften van onze kerken, die alle belijdende leden behoren te kennen. Tenslotte kan de inhoud ervan ons helpen bij het onderkennen van actuele dwalingen en het bieden van een weerwoord.”

Welke van de vijf punten van het calvinisme is nu het meest actueel?

„Op zich zijn ze allemaal blijvend actueel. Als ik er toch één moet noemen, zou ik als eerste de totale verdorvenheid van zondaren noemen en de daarmee samenhangende noodzaak van persoonlijke wedergeboorte. Is ons mensbeeld nog wel in overeenstemming met het mensbeeld dat de Dordtse Leerregels ons voorhoudt? Dat lijkt me in onze tijd en cultuur een heel belangrijke vraag. En functioneert dit Bijbelse mensbeeld in het geestelijk leven, de prediking, het pastoraat, de opvoeding en het onderwijs? Als dit verbleekt, verbleekt ook het wonder van Gods genade in Christus voor zúlke mensen.”

Welke paragraaf raakt u persoonlijk het meest?

„In de eerste plaats paragraaf 8 van hoofdstuk 3 en 4. „Zovelen als er door het Evangelie geroepen worden, die worden ernstiglijk geroepen. Want God betoont ernstiglijk en waarachtiglijk in Zijn Woord wat Hem aangenaam is, namelijk dat de geroepenen tot Hem komen.” De Dordtse Leerregels wijzen hier op de welmenende nodiging van Christus in het Evangelie, die tot een ieder komt. Deze rust niet op de verkiezing, maar op de algenoegzame kracht van het offer van Christus. Dát geeft het geloof vrijmoedigheid om tot Hem te komen. Ook paragraaf 15 van hoofdstuk 5, over de volharding, vind ik indrukwekkend. Daarin schittert het wonder van Gods eenzijdige trouw. Dat wordt alleen maar groter naarmate je je eigen ontrouw dieper leert kennen.”

Wat heeft het schrijven van dit boekje u persoonlijk geleerd?

„Hoe evenwichtig de Dordtse vaderen Gods Woord hebben nagesproken. Daarbij willen ze alle gelovigen leiden tot diepe verwondering over Gods welbehagen in Christus Jezus door Zijn Geest; waarin hun zaligheid onwankelbaar vast ligt. Terecht is in dit verband wel eens gesproken over “de lofzang uit Dordt”. Daar stem ik van harte mee in.”

”Graven in een goudmijn. De vijf thema’s van de Dordtse Leerregels”, ds. G. Kater; uitg. Den Hertog, Houten’, 2018; ISBN 978 90 3312 9438; 112 blz.; € 9,90.

„Het geloof in Christus is de eerste vrucht van de verkiezing”

„Hoe dichter bij Dordt…” Elke ingeborene van Zuid-Holland vult de rest automatisch aan. De geleerden weten niet waar de spreuk op gebaseerd is, maar complimenteus is die niet voor Dordt. Toch ontleende de christelijke gereformeerde ds. A. C. Uitslag er de titel voor zijn jongste boek aan, over de actualiteit van de Dordtse Leerregels.

Vanwaar de titel?

„Het is een knipoog naar de bekende spreuk, maar dan juist positief bedoelt. Als een oproep om dicht bij de leer van Dordt te blijven. Anders kom je in het drijfzand van het gevoel terecht. Of in het werkhuis, waar je zelf aan de slag moet. Wie dicht bij Dordt blijft, mag op adem komen in de leer van vrije genade.”

Wat bracht u tot het schrijven van dit boek?

„In de zomer van 2006 bezocht ik in Kerkwerve een oude Zeeuw die worstelde met de toe-eigening van het heil. Hij vroeg me of ik over de Dordtse Leerregels zou willen preken. Daarin herkende hij veel van zichzelf. Ik heb dat gedaan, met heel vreugde. Later ook in Urk. Het leek me goed om er in het herdenkingsjaar van de Dordtse synode een boek aan te wijden.”

Wat is voor u de kern?

„Je kunt niet zozeer spreken van één kern. Elk hoofdstuk heeft z’n eigen onderwerpen en accenten. Heel opvallend vind ik dat de Dordtse Leerregels niet beginnen met de verkiezing maar met de val en de verkondiging van het Evangelie. Dat is zeer wezenlijk. Pas in paragraaf 6 van hoofdstuk 1 komt voor het eerst de verkiezing aan de orde, in het licht van de vraag hoe het komt dat de een het Evangelie in geloof aanneemt en de ander zich verhardt. Het tweede hoofdstuk spreekt heel helder over Christus Jezus als het enige fundament van de zaligheid. Dat is de context waarin het centrale thema van de verkiezing aan de orde komt.”

Is met dit geschrift alles wat wij over de verkiezing kunnen zeggen gezegd?

„De vraag geeft al aan dat veel voor de mens verborgen blijft. Door óns is hiermee inderdaad het meest wezenlijke over de predestinatie gezegd, al had over de verwerping nog iets pastoraler gesproken kunnen worden. De Schrift gaat uit van Gods geopenbaarde wil. Wie Hem die Zichzelf aanbiedt als de Zaligmaker der wereld blijvend verwerpt, laat daardoor zien een verworpene te zijn.”

Welke paragraaf raakt u persoonlijk het meest?

„Paragraaf 12 van hoofdstuk 1, die als eerste vrucht van de verkiezing het geloof in Christus noemt. Dat is hét kenmerk van genade. Er is geen leven buiten de kennis van Hem.”

Verdienen de Dordtse Leerregels het om geregeld te worden bepreekt?

„Wat mij betreft wel. In de Dordtse Leerregels klopt niet alleen het hart van de gereformeerde theologie, maar ook van het Bijbelse geloofsleven. De wijze waarop de Heere Zijn genade verheerlijkt, de worstelingen en het houvast dat buiten ons ligt. Daarin voegen deze leerregels echt iets toe aan de Heidelbergse Catechismus.”

”Dicht bij Dordt. De actualiteit van de Dordtse Leerregels”, ds. A. C. Uitslag; uitg. Den Hertog, Houten, 2018; ISBN 978 90 3312 9407; 224 blz.; € 19,90.

Andere boeken over de Dordtse Leerregels

Om ’t eeuwig welbehagen

Als predikant van de hervormde gemeente te Zeist besloot ds. C. den Boer na de behandeling van Heidelbergse Catechismus de Dordtse Leerregels te gaan bepreken in de leerdiensten. De dertien preken werden gebundeld in een boek, waarvan onlangs een herziene uitgave verscheen.

”Om ’t eeuwig welbehagen”, ds. C. den Boer; uitg. De Banier, Apeldoorn, 2018; ISBN 978 90 8718 1017; 284 blz.; € 19,95.

Dordt in context

In het najaar van 2011 verzorgde dr. G. van den Brink aan de universiteit Leiden een reeks colleges over de Dordtse Leerregels. De collegeaantekeningen werkte hij recent uit tot een toegankelijk boekje, dat verscheen in de Artiosreeks. Het biedt de lezer inzicht in het ontstaan van de canones.

”Dordt in context. Gereformeerde accenten in katholieke theologie”, dr. G. van den Brink; uitg. Groen, Heerenveen, 2018; ISBN 978 90 8897 1846; 197 blz.; € 13,50.

Dordt dichtbij

Reformatorische leerkrachten onderschrijven de Drie Formulieren van Enigheid, maar hun kennis van de Dordtse Leerregels is veelal beperkt. Reden voor dr. A. J. Kunz en drs. H. Vermeulen van Driestar Educatief om een boekje te publiceren over de waarde van de leerregels voor de onderwijspraktijk.

”Dordt dichtbij. De Dordtse Leerregels in de school”, dr. A. J. Kunz en drs. H. Vermeulen; uitg. De Banier, Apeldoorn, 2018; ISBN 978 90 8718 1215; 120 blz.; € 12,95.