Tientallen dorpelingen staan woensdagmiddag naar de werkzaamheden in het Veluwse dorp te kijken. „Een gek idee dat ik zo vaak mijn auto hier geparkeerd heb zonder te weten dat hier nog mensen begraven lagen”, zegt een van hen. „Er is ook een baby bij”, reageert een van de kinderen. „Erg hè?”

De archeologische opgraving heeft te maken met de aanleg van een infiltratievoorziening door de gemeente Nunspeet, waar Elspeet onder valt. De gemeente treft in het dorp maatregelen tegen wateroverlast die ontstaat tijdens zware regenbuien. Het kerkplein zal benut worden als waterberging van 1300 kubieke meter. Voordat het hele terrein afgegraven wordt, heeft een team architecten een paar dagen de tijd om onderzoek te doen.

Stukje bot

Voorzichtig schraapt de kraanmachinist een laagje aarde weg. Archeoloog Leonie Ouwerkerk maakt een handgebaar naar hem: even wachten. Met haar schop legt ze een stukje bot bloot. Daar wordt heel zorgvuldig met een troffel en een borsteltje omheen gewerkt. Totdat het hele bijbehorende skelet tevoorschijn komt.

Ouwerkerk heeft samen met haar collega al enkele overblijfselen gevonden, waaronder drie baby’s en een kind van ongeveer anderhalf jaar. „Het is logisch dat we hier veel skeletten vinden”, zegt de fysisch antropoloog. „Voordat de algemene begraafplaats kwam, werden mensen altijd op een kerkhof bij de kerk begraven. De graven die hier stammen uit het einde van de achttiende eeuw. We onderzoeken de skeletten om te bepalen wat het geslacht was en de leeftijd en zo mogelijk of er sprake was van ziektes.”

Niet alle graven bevatten nog menselijke resten. Op sommige plekken is alleen aan een donkere afdruk in het zand te zien dat het een graf is.

Bij een intact skelet is een grafgift gevonden: een ovaalvormig koperen doosje met stoffen bekleding met daarin een aardewerken pijp. Ook is er een waterput aangetroffen waarvan de wanden zijn gemaakt van plaggen. Uit welke tijd deze put stamt, moet nog onderzocht worden. Ouwerkerk: „Ik ben benieuwd of we er middeleeuws aardewerk in zullen vinden of juist twintigste-eeuwse voorwerpen.”

De gevonden resten zullen later opnieuw worden begraven in een veld aan de voorkant van de kerk. Omdat het parkeerterrein eigendom van de kerk is, heeft de gemeente hierover overleg gevoerd met het college van kerkrentmeesters van de hervormde gemeente.

„We willen graag dat er respectvol wordt omgegaan met de hier begraven doden”, zegt kerkrentmeester Jan Stelwagen. „Vandaar dat ze hier bij de kerk herbegraven zullen worden. Waarschijnlijk komt er in de toekomst een eenvoudig gedenkteken bij te staan.”