Het maandag door De Nederlandsche Bank (DNB) gepubliceerde halfjaarlijkse rapport ”Overzicht financiële stabiliteit” is volledig aan die risico’s gewijd. De DNB heeft de wettelijke taak om te waken over de gezondheid van het financiële stelsel in ons land. Hij dient vroegtijdig mogelijke verstoringen op te sporen en alle partijen bewust te maken van de dreigingen.

Later deze week houdt het Internationaal Monetair Fonds (IMF) zijn jaarvergadering, ditmaal op Bali. De komende dagen zullen we van die zijde eveneens veel horen over de gevaren die opdoemen. Minister Hoekstra (Financiën) loopt er in een brief aan de Tweede Kamer al op vooruit. „Het IMF geeft aan dat de risico’s voor de groei toenemen en wijst op toegenomen handelsspanningen, volatiliteit in wisselkoersen en kapitaalstromen van opkomende economieën en op beleidsonzekerheid, onder meer over brexit en economisch-politieke ontwikkelingen in Italië”, schrijft hij.

Trump

Op handelsgebied voert president Trump nu vooral een gevecht met China, met over en weer hogere importheffingen als wapen. De twee grootste economieën ter wereld liggen op ramkoers en dat kan –we horen het vaak– de groei schaden.

Dit laatste geldt eveneens voor de brexit. De onderhandelingen daarover naderen hun climax en de kans dat eind maart 2019 het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat zonder een akkoord over het onderlinge goederen- en dienstenverkeer daarna, blijft aanwezig.

Verder kijkt iedereen met argusogen naar Italië. De regering in Rome heeft aangekondigd dat het overheidstekort zal uitdijen, wat indruist tegen de Europese begrotingsregels en de budgettaire afspraken met Brussel. Als kapitaalverschaffers hun vertrouwen in het land verliezen, moeten we vrezen voor een opleving van de schuldencrisis in de eurozone.

Het zijn aandachtspunten van het IMF die we ook terugvinden in de analyse van DNB. Die voegt er nog enkele aan toe: de oplopende rente in de VS door het verkrappende geldbeleid van de Federal Reserve (Fed) bijvoorbeeld en, binnen Nederland, de sterk stijgende vastgoedprijzen, op de woningmarkt en in de commerciële sector (winkels, bedrijfspanden, kantoren).

Rente

Laatstgenoemde ontwikkelingen hebben alles te maken met de florerende conjunctuur. Onder invloed van de lage hypotheekrente en de lage werkloosheid zijn er meer mensen die een huis kopen en dat drijft de prijzen op. Die overtreffen gemiddeld inmiddels het niveau van de vorige piek in 2008. Dringend nodig is een vergroting van het aanbod. „We komen een paar honderdduizend huizen tekort”, zoals DNB-president Klaas Knot zei in een toelichting.

In de VS heeft de Fed de rente al acht keer met een kwart procentpunt verhoogd. In de eurolanden zal een eerste aanpassing van de korte rente –die op 0 procent staat– naar eigen zeggen van de Europese Centrale Bank (ECB) op z’n vroegst na de zomer van 2019 aan de orde zijn. DNB spreekt al met al van nog steeds „zeer ruime” monetaire verhoudingen in de ontwikkelde landen.

En daar zitten haken en ogen aan. Zo zet de lage rente beleggers ertoe aan grotere risico’s te nemen, om hun rendementen te handhaven. De waarderingen van sommige vermogenstitels zijn de afgelopen jaren stevig geklommen. In de VS bevinden de koers-winstverhoudingen van aandelen zich ver boven hun langjarig gemiddelde. Op de beurzen overheerst tot dusver het geloof in almaar hogere koersen, maar er lijkt niet zo veel te hoeven gebeuren om een flinke correctie op gang te brengen.

Schuldenkurk

De soepele financiële condities halen verder de prikkel weg om schulden terug te dringen. En die zijn wereldwijd erg hoog. „Het modiale financiële systeem drijft op een schuldenkurk”, waarschuwt Knot. Een op enig moment hogere rente kan overheden, bedrijven en huishoudens die op de pof leven, uiteraard in problemen brengen.

Komt er allerlei narigheid op ons af? Dat hoeft niet. Instellingen wijzen alleen op de risico’s, zij doen geen voorspellingen. Maar we leven in economisch opzicht zeker niet onder een lucht zonder wolken.