De gegarandeerde suikerprijs gaat in de voorstellen met eenderde omlaag. De prijs van suikerbieten daalt nog sterker. De maatregelen moeten juli 2005 ingaan, met een overgangstermijn van vier jaar. Europees commissaris Fischler (Landbouw) komt met zijn voorstellen wegens de ontbrekende concurrentie, de hoge consumentenprijs, milieuproblemen en kritiek van ontwikkelingslanden.

De beschermde prijs in Europa is nu drie keer zo hoog als de wereldmarktprijs, zei hij. Dat zal verdwijnen door Europa meer open te stellen voor suikerfabrieken uit landen als Brazilië, Thailand en Australië.

Fischler verwacht daarom dat suiker in de winkels goedkoper wordt. Voor producten waarin suiker is verwerkt, is dat nog afwachten. „In cola bijvoorbeeld zit 2 procent suiker: als die eenderde goedkoper wordt, is dat effect klein. Bovendien is onzeker of de fabrikant het effect doorberekent in de prijs.”

Suiker is het laatste grote landbouwproduct dat door Europa wordt beschermd. Het goedkopere rietsuiker wordt grotendeels geweerd en Europese boeren zijn gebonden aan een productiemaximum. Die proberen zo overproductie te voorkomen. Als er toch te veel suiker komt en de prijs onder een bepaald minimum daalt, betaalt Europa een exportsubsidie. Onzeker is nog of suiker door de vrijere handel goedkoper wordt.

Woensdag aan het begin van de middag demonstreerden een kleine 200 suikerboeren voor het gebouw van de Europese Commissie tegen de plannen. Nederlanders waren daar voorzover bekend niet bij.

Nederland pleit al langer voor een geleidelijke vrijmaking van de suikersector en staat nog steeds op dat standpunt, aldus een woordvoerder van het ministerie van Landbouw in een eerste reactie. Maandag zal een gedetailleerde reactie komen. Dan vergaderen de EU-ministers van Landbouw in Brussel. Minister Veerman leidt die bijeenkomst, omdat Nederland sinds 1 juli EU-voorzitter is.

Veerman merkte onlangs wel op dat de meest efficiënte suikerproducenten zo’n geleidelijke aanpassing aan moeten kunnen. Ook moet de aanpassing gunstig uitwerken voor de arme suikerproducerende ontwikkelingslanden. Veerman noemde als voorbeeld Mozambique.

Twee weken geleden lekte al uit dat Brussel fors wil ingrijpen. Volgens Veerman zal in dat geval de suikerindustrie in landen als Zweden, Finland en Denemarken niet meer winstgevend kunnen opereren. Hij sprak van een erg gecompliceerd dossier dat tot lange discussies zal leiden. Veerman verwacht daarom geen besluit onder het Nederlandse voorzitterschap.

De suikerproducenten CSM en Cosun wilden niet reageren op de plannen. De bedrijven verwezen naar het Platform Toekomst Suikermarkt. Dat zegt dat aanpassingen van de Europese suikermarktordening niet mogen leiden tot een onomkeerbare afbraak van de Europese suikersector.

Zo somber ziet het er volgens boerenorganisatie LTO Nederland wel uit. Voorzitter Maarsingh van de vakgroep akkerbouw noemde de voorstellen dramatisch, ondanks een aangeboden compensatie van gemiddeld 60 procent voor de prijsdaling. Voor die compensatie moeten de bietenboeren wel stoppen met produceren. „Wij willen de steun gekoppeld houden.”

Maarsingh stelde verder voor dat de prijsdaling wordt gehalveerd, wat volgens hem tegemoetkomt aan de eisen van de Wereldhandelsorganisatie. Daarnaast moeten de allerarmste landen quota toegewezen krijgen tegen een redelijke prijs. „Anders worden ze nog armer.”

Voedingsmiddelenbedrijf Unilever (Becel, Lipton, Bertolli) noemt de plannen een stap in de goede richting. „In plaats van drie keer de wereldmarktprijs wordt het twee keer de wereldmarktprijs. Het is een compromis, maar niet ideaal. We hebben wel begrip voor het voorstel.” De onderneming kon woensdag nog niet zeggen of dit straks gevolgen heeft voor de prijzen van de producten.