”Wapenbroeders”
Auteur: Joke Verweerd; CLK-actieboek 2002
Uitgeverij: Mozaïek, Zoetermeer, 2002
ISBN 90 239 9062 5
Pagina’s: 96
Prijs: tot 13 april € 1,90, daarna € 5,90. Titel: Tegelijkertijd verschijnt een zevende druk van ”De wintertuin”
Auteur: Joke Verweerd
Uitgeverij: Mozaïek, Zoetermeer, 2002
ISBN 90 239 1669 7
Pagina’s: 176
Prijs: € 12,50.

”Wapenbroeders” is een mooie titel voor een mooi boekje. De christelijke boekhandel kan dit jaar tevreden zijn: het CLK-actieboek -vanaf vrijdag verkrijgbaar- kan rekenen op brede instemming in eigen kring, terwijl het toch zeker geen simpel verhaaltje is geworden. Daarvoor staat de naam van Joke Verweerd garant. Ze liet zich inspireren door het boekenweekthema, al gaat haar verhaal eigenlijk over de liefde die vriendschap heet.

„Bij het afstappen schrikt hij van de bomen. In een paar dagen tijd zijn de kleverige knoppen van de twee kastanjes uitgebarsten in parasolletjes, wijdopen en grasgroen. Wat is er met de onderste takken van de boom links? Daar is het jonge blad bleker van kleur, ziekelijk haast.”

Zo begint het verhaal van de twee wapenbroeders Govert en Floor, van wie het leven net zo verstrengeld is geraakt als de takken van de twee kastanjes voor het huis van Govert. Met die bomen gaat het niet goed: het ziekelijk verkleurde blad is een eerste signaal, en als er bij storm een tak afknapt, valt de voosheid van het binnenste hout niet meer te ontkennen. Er moet rigoureus ingegrepen worden, willen de kastanjes blijven staan.

Dat geldt ook voor de vriendschap van de twee hoofdpersonen. Ze hebben een groot gezamenlijk verleden: samen trekken ze in 1947 naar Nederlands-Indië, samen maken ze de politionele acties mee, ze weten van elkaars angsten en misstappen en onder dat alles door groeit hun verbondenheid. Maar als Minny, de dochter van Govert en Liedewij, besluit om samen met haar ’oom’ Floor een bezoek te gaan brengen aan Indonesië, komen de verborgen spanningen ineens aan de oppervlakte.

Herinneringen
Gaandeweg het verhaal komt de lezer achter de geheimen die beide hoofdpersonen hun leven lang met zich meegedragen hebben. Hoewel ze alles van elkaar weten, praten ze er eigenlijk nooit over. Pas als ze hun leven bijna helemaal achter de rug hebben, laat hun -soms dubieuze- verleden zich niet langer negeren, en dat leidt onherroepelijk tot wrevel. Wrevel ten opzichte van elkaar, wrevel ten opzichte van de omgeving. Aan het eind van het verhaal draagt Govert zijn kist vol Indische herinneringen naar de zolder, om ruimte te maken voor de spullen van Minny, maar de inspanning blijkt hem te veel te zijn. Van de bovenste trede valt hij met de kist naar beneden.

De nasleep van Goverts Indische verleden helpt -paradoxaal genoeg- de van eenzaamheid wanhopige Floor er weer bovenop. Op de laatste bladzijde van het boek zit Floor naast Goverts bed, in het ziekenhuis. „Floor schuift zijn stoel dichter bij het bed en tikt met zijn wijsvinger op Goverts hand: „Govert? Luister je? De rotte plek is eruit hoor! Nou is het afwachten. En hoop houden! Zolang er leven is, is er hoop.” Hij wilde er een heel verhaal van maken, maar Goverts ogen staan zo vreemd. Net alsof hij er toch bij was. Je weet het niet, niemand weet wat er in Goverts hoofd omgaat. Floor zwijgt maar weer. Soms is zwijgen goud.”

Dat is een intrigerend slot: is Govert gestorven, of niet? En wat is eigenlijk het belangrijkste in het leven, spreken of zwijgen? Het is een van de vragen waarover Joke Verweerd haar lezers met dit verhaal laat nadenken. Juist doordat de hoofdpersonen niet met elkaar praten over hun verleden, gaat er iets broeien in hun vriendschap (zoals bij Floor en Govert) of in hun huwelijk (zoals bij Govert en Liedewij). Maar tegelijkertijd schieten aan het eind van het verhaal alle woorden tekort, is praten overbodig geworden.

Karaktertekening
Het blijft de sterke kant van de verhalen van Joke Verweerd: ze geeft haar lezers een vermoeden van de gecompliceerdheid van menselijke relaties. De vriendschap tussen Floor en Govert bijvoorbeeld is soms gericht op eigenbelang, maar tegelijk ook weer heel belangeloos, soms vol van wrok, en tegelijk vol van trouw. Dat is hetzelfde intrigerende, af en toe onlogische gedrag dat mensen in de werkelijkheid vertonen.

Veel lof dus voor de karaktertekening van de drie hoofdpersonen, alleen een kanttekening als het gaat over de persoon van Minny. Zij heeft schijnbaar geen last van alle onderhuidse spanningen, al fungeert ze dagelijks als buffer tussen haar vader en moeder. Ze vangt alles op met een lach. Ze gaat bij wijze van spreken zingend door het leven, al beseft ze heel goed hoe diep verdriet kan zijn. Qua karakter doet ze onweerstaanbaar denken aan de Femke-figuur uit Joke Verweerds tweede roman ”De rugzak”: óók bijna te goed om een echt mens te zijn.

Typische Verweerd-zinnetjes als „Wie Minny kent, moet wel van haar houden”, of: „Minny kan zo lachen, dat het meer is dan praten” dragen er niet toe bij om de sympathie van de lezer te winnen. Bovendien zijn ze veel te beschrijvend. Als lezer kun je toch zélf wel uitmaken of je van het personage Minny gaat houden, op grond van wat ze zegt en doet, zonder dat de schrijver je alvast die kant opstuurt?

Dat neemt niet weg dat ”Wapenbroeders” als het gaat om de verhouding tussen beschrijvingen en gebeurtenissen stukken verteerbaarder is dan ”Paradiso”, de vorige roman van Joke Verweerd. Het verhaal zelf heeft het gewonnen van de uitleg van de schrijver, en dat komt de leesbaarheid zeer ten goede. Misschien zijn het juist de beperkingen die er qua lengte aan een CLK-actieboekje worden gesteld, die Joke Verweerd op dit punt hebben gestimuleerd.

Tevredenheid
De christelijke boekhandel kan blij zijn met ”Wapenbroeders” als alternatief voor het seculiere Boekenweekgeschenk. Joke Verweerd is de ideale schrijfster voor een CLK-actieboek: kwalitatief van goed niveau, gericht op een breed publiek, met een duidelijke, positief-christelijke inslag. Dit jaar waarschijnlijk geen strubbelingen over het actieboek, tevredenheid alom, en de hoop dat het CLK deze lijn zal voortzetten. Eén probleem: waar moeten de schrijvers met vergelijkbare kwaliteiten vandaan komen?