Legitimeert de Koran Jodenhaat? Over die vraag zijn boekenplanken volgeschreven. Maar wat de uitkomst ervan ook moge zijn (onderzoeken spreken elkaar regelrecht tegen), uiteindelijk is voor mij leidend hoe de islam wordt beleefd.

Nu is voor mij na veel gesprekken met veel moslims in verschillende Arabische landen zo langzamerhand wel duidelijk dat antisemitisme er voor de man op straat gewoon bij hoort. Hoewel, antisemitisme? Arabische moslims zijn naar de letter zelf een semitisch volk, als zonen van Sem en zelfs van Abraham. Daarom is “afkeer van Joden” beter op zijn plaats. Soms gaat het vooral om antizionisme, of om weerzin tegen de Israëlische politiek, maar doorgaans wordt dat verschil niet gemaakt en zijn gewoon de Joden als groep mikpunt.

Die afkeer van Joden is overal. Iemand laat zich er bijvoorbeeld op voorstaan dat hij ruimdenkend is en contacten heeft met niet-moslims zoals christenen – „maar natuurlijk niet met Joden.” Een ander heeft geen spoor van twijfel bij de stelling dat de terreurorganisatie Islamitische Staat door Joden is gecreëerd om de islam in een slecht daglicht te plaatsen. En een derde weet zeker dat de Joden spoedig uitgeroeid zullen worden – waarschijnlijk door Hamas, en hij juicht dat van harte toe.

Voor alle duidelijkheid: het gaat hier niet om extremisten, maar om weldenkende, vriendelijke, beschaafde en vaak jonge mensen. Zij hebben mij vaak verbaasd omdat we op veel punten heel redelijk van gedachten konden wisselen, terwijl ze op dit punt naar mijn overtuiging buitengewoon halsstarrig vasthouden aan hun visie.

Als ik er naar doorvraag, hoor ik regelmatig als reden dat Joden nu eenmaal vervloekt zijn door Allah. Hiermee komen we weer op het gladde ijs van de vraag aan het begin: of de islamitische bronnen Jodenhaat legitimeren. Je kunt daar allerlei teksten pro en contra voor aandragen.

Maar wat losse teksten in Koran en Hadith zeggen, lijkt me uiteindelijk niet van het grootste belang. Losse teksten zijn net zo verwarrend als dat YouTubefilmpje waarin voorbijgangers denken dat ze uit een Koran voorgelezen krijgen, maar in feite gewelddadige teksten uit het Oude Testament horen.

Belangrijker is dat de afkeer van Joden aansluit bij het grote islamitische verhaal over Israël. Dat is wezenlijk anders dan het Bijbelse verhaal, ook al lijken ze op het eerste opzicht op elkaar. In beide verhalen faalt Israël immers; het volk slaagt er niet in om volgens Gods maatstaven te leven. Maar in het Bijbelse narratief wordt dat probleem opgelost door de komst van Christus ín Israël. Gods verhaal met Israël is dus niet afgelopen. In het Koranische verhaal echter stopt de lijn met Israël. Het volk heeft zijn kans gehad en de openbaring is naar Mohammed gegaan.

Dit overkoepelende islamitische verhaal, dat de Joden hebben afgedaan, zit stevig tussen de oren van de gewone man op de straat in de Arabische wereld.

Wie nog dacht dat de zonen van Abraham, Izak en Ismaël, elkaar vanzelf wel weer zullen vinden, doet er goed aan dat beeld bij te stellen. Er zal iets heel bijzonders voor nodig zijn om dát voor elkaar te krijgen in het Midden-Oosten.