Hij erkende eerder dat de huidige aanpak niet werkt. Nieuwkomers moeten zelf een inburgeringscursus zoeken. „Dat lukt gewoon niet als je de taal nog niet spreekt”, constateert de minister, en maakt nieuwkomers een makkelijke prooi voor malafide bureaus. Het duurt verder te lang voordat inburgeraars het Nederlands machtig zijn en voordat ze zonder bijstandsuitkering kunnen.

Het geld dat het Rijk nu nog uitleent aan nieuwkomers om hun inburgeringsles van te betalen gaat daarom voortaan naar de gemeente. Die stelt een persoonlijk inburgeringsplan op en betaalt en regelt een passende cursus.

Nieuwkomers blijven wel zelf verantwoordelijk om binnen drie jaar het verplichte examen te halen. Wie er de kantjes afloopt, kan eerder dan voorheen een boete krijgen of zijn aanspraak op een langere verblijfsvergunning verliezen.

Gemeenten hebben nog een ander middel om de inburgeraar zijn best te laten doen, stelt Koolmees. Het gros van de nieuwkomers krijgt een bijstandsuitkering. De gemeente kan daarop korten als de ontvanger zich niet inspant om Nederlands te leren en geen passend werk of vrijwilligerswerk accepteert.

Nieuwkomers moeten verder meteen beginnen met Nederlands leren. Een inburgeraar die dat niet op tijd haalt, kan niet meer zomaar een excuus aanvoeren en ontheffing krijgen.

In de politiek wordt positief gereageerd op de plannen. Fardi Azarkan (DENK) vindt dat Koolmees er „verstandig” aan doet de inburgering radicaal om te gooien. Zihni Özdil (GroenLinks) noemt het een „goede stap vooruit”. VVD’er Bente Becker vindt het „goed dat het nieuwe inburgeringstraject draait om meedoen vanaf dag één”.

VluchtelingenWerk Nederland is positief over de nieuwe inburgeringsplannen, maar wijst erop dat succes nog niet gegarandeerd is. „Het nieuwe inburgeringsbeleid laat nieuwkomers niet langer aan hun lot over. Het succes staat of valt nu bij de uitvoering door gemeenten. Daarom zijn goede afspraken tussen het Rijk en de gemeenten nodig”, zegt Jasper Kuipers, adjunct-directeur bij VluchtelingenWerk Nederland.