Analyse: Hooggerechtshof VS lijkt koers te wijzigen
Niet alleen president Trump, maar ook conservatieve christenen in Amerika zijn uiterst positief over de uitspraken die het federale hooggerechtshof kort voor zijn vakantie heeft gedaan. Is er sprake van een omslag? De pensionering van opperrechter Kennedy zou die koerswijziging nog verder kunnen versterken.
De benoeming van een nieuw lid van het hooggerechtshof in de vacature die was ontstaan door het overlijden van opperrechter Justin Scalia in februari 2016 heeft maanden op zich laten wachten. Kandidaten die president Obama voordroeg, kregen niet de noodzakelijke goedkeuring van de Senaat, waar de Republikeinen de meerderheid hadden.
Duidelijk was dat zij bewust de vacante zetel onbezet wilden laten omdat Obama een (gematigd) progressieve kandidaat wilde benoemen. Zij wensten in ieder geval te wachten totdat er een nieuwe president was, die mogelijk een meer conservatieve rechter zou benoemen. Daardoor zou een overwicht van progressieve opperrechters voorkomen zou kunnen worden.
Dat was een waagstuk. Immers, in het verkiezingsjaar 2016 leek het er lang op dat Hillary Clinton zou winnen. Bekend was dat zij vooruitstrevender was dan Obama. Republikeinen beseften ook dat de vacature bij het Hooggerechtshof niet jarenlang kon blijven bestaan. Dus, wat als Clinton zou winnen? Dan was er altijd nog de optie akkoord te gaan met een compromiskandidaat.
Die aanpak wierp vruchten af. Bij de strijd om het Witte Huis was de aanstaande benoeming van een opperrechter een belangrijk argument voor conservatieve evangelicals om voor Trump te stemmen. Duidelijk was immers dat hij een behoudender kandidaat zou voordragen dan Clinton.
Daarbij gaf de goedkeuring van het homohuwelijk in 2015 door het hooggerechtshof hun een extra prikkel om de tegenkandidaat van Clinton te steunen. Immers, Obama –en zeker Clinton– wilde de juridische positie van transgenders ook veilig stellen. Als zij haar plannen op dit terrein zou doorzetten, dan zou op enig moment het hooggerechtshof opnieuw een verstrekkende uitspraak moeten doen. Vandaar dat er voor conservatieven in de VS zoveel afhing van de benoeming.
Pensioen
Wellicht de belangrijkste beslissing die Trump in zijn eerste negen maanden nam, was de voordracht van Neil Gorsuch als opperrechter. Hij verkreeg de goedkeuring van de Senaat en daarmee was er weer een behoudender jurist in het hoogste rechtscollege van de VS gekomen. De verhoudingen zijn sindsdien: vier progressieven, vier conservatieven en een rechter, Anthony Kennedy, die soms de ene, soms de andere kant koos.
Koos, want Kennedy kondigde woensdag aan dat hij met pensioen gaat. Dat opent nieuwe perspectieven voor Trump om opnieuw een conservatieve rechter te benoemen. Daarmee zou de verhouding conservatief-liberaal op vijf tegen vier uitkomen.
Voor Amerikaanse presidenten is de benoeming van rechter in het federale hooggerechtshof een van de belangrijkste besluiten die zij tijdens hun ambtsperiode kunnen nemen. Rechters worden voor het leven benoemd, dus kunnen presidenten tot lang na hun vertrek een stempel op het hof drukken. Het is uitzonderlijk dat een president twee opperrechters kan benoemen.
Trump heeft direct al een lijst met 25 kandidaten gepresenteerd. De Senaat heeft aangekondigd dit najaar over de voordracht van de president te zullen stemmen.
Vooralsnog behoudt het hof nog even zijn huidige samenstelling. Die leidde niet altijd tot uitspraken die Trump welgevallig waren. In eerste instantie moet de president de afgelopen maanden teleurgesteld zijn geweest over de opstelling van het hof. Maatregelen die hij nam op gebied van immigratie liepen een en andermaal stuk. Tot tweemaal toe werd een immigratieverbod verworpen.
Tot begin deze week. Dinsdag keurde het hof het verbod op inreizen voor mensen uit zeven moslimlanden goed. Daarmee boekte Trump een belangrijke overwinning. De lang aarzelende rechter Kennedy zei dat hij het weliswaar niet eens was met Trumps aanpak, maar dat niet kan worden gezegd dat deze maatregel ongrondwettig is.
Minder progressief
Maar dit zijn niet de enige uitspraken van het hof die laten zien dat het hof momenteel een minder progressieve koers volgt. Twee weken geleden wees het de uitspraak van een lagere rechter af die een bakker uit Denver had veroordeeld omdat hij weigerde een bruidstaart te maken voor een homostel. Het voornaamste argument was dat de onderzoekscommissie in Colorado zich vooringenomen had opgesteld tegenover de bakker.
Achterliggende dinsdag vernietigde het hof de regel in de staat Californië dat prolife-klinieken verplicht zijn zwangere vrouwen te wijzen op de mogelijkheid om abortus te laten plegen.
Niet verwonderlijk dat de recente uitspraken vooral conservatieve evangelicals in de VS positief stemmen. Deze uitkomsten doen hun waardering voor Trump, die Gorsuch benoemde, groeien. Toch is het te vroeg om te spreken van een duidelijke koerswending bij het hooggerechtshof. Dat zal pas blijken als de vervanger van Anthony Kennedy is benoemd.