Met haar vlotte handen maakte Alikina carrière als vrouwenarts in de Russische stad Perm. Haar leven was erop gericht vrouwen te helpen in het krijgen van kinderen. En als vanzelf groeide ze door naar de abortuskliniek. Twintig jaar lang deed ze met haar collega’s veertig abortussen per dag. Haar moeder zei: „Zjenja, je hebt een slecht beroep gekozen.”

De 64-jarige Jevgenia Alikina groeide op in de regio Kirov. De communisten vernietigden wel de kerk van het dorp, maar niet het geloof. „Toen ik ouder werd en de Sovjet-Unie verdween, wist ik hoe ik moest leven: ik ging weer naar de kerk. Zo ben ik tot God gekomen.”

Gratis

In de Sovjet-Unie waarin Jevgenia opgroeide, was abortus heel normaal. In plaats van contraceptie te gebruiken liet men de foetus gewoon weghalen. „In die tijd was alles gratis: onderwijs, medicijnen, studie. Omdat ons gezin van drie al als groot werd gezien, kregen we ook een gratis appartement.”

Weg laten halen: dat was een gebruikelijk advies. „We groeiden op met het abortusdenken. Iedereen deed dat. We hadden niet het flauwste benul dat dit kindermoord en dus zonde was.”

Alikina bleef ermee doorgaan toen ze zelf zwanger was van Artjom, de oudste. „Ik droeg onder mijn hart een zoon en tegelijkertijd deed ik abortussen. Hoe was dat mogelijk?” vraagt Alikina zich af. „Als ik nu met leeftijdsgenoten terugkijk, zeggen we tegen elkaar: „We bouwden het communisme voor de oligarchen en doodden onze eigen kinderen.” We voelen ons schuldig en hebben allemaal spijt van wat we gedaan hebben.”

Toen haar kinderen opgroeiden, was de Sovjet-Unie al geschiedenis en begonnen de normen te veranderen. Toen Alikina’s oudste zoon hoorde dat zijn moeder zelf drie abortussen had ondergaan, werd hij boos. „Je bent een moordenaar, je hebt je eigen kinderen gedood en andermans kinderen, wees vervloekt! Je bent mijn moeder niet.” Waar moest ze heen? Ze vluchtte naar een Russisch-orthodox klooster, waar ze bij een non in huilen uitbarstte. De non vertelde haar dat God om bekering vroeg. „Op deze manier is het besef gekomen dat abortus zonde is, hoewel ik toen al tien jaar geen abortussen meer deed.”

Verstandskies

Volgens Anna Voskresenskig, vrouw van een priester en voorzitter van de organisatie Voor het Leven in de regio Oedmoertië, was abortus in de Sovjettijd hetzelfde als het trekken van een verstandskies. Na de Russische Revolutie zeiden de communisten dat ze de positie van de vrouw wilden verbeteren. Vrouwen moesten meewerken aan de opbouw van de maatschappij. Voskresenskig: „De ideologie maakte gezinnen kapot. Het was als het ware een oorlog van binnenuit. Die periode van 70 jaar resulteerde in ziekte onder vrouwen, kinderloze ouders en het ‘uitsnijden’ van de Russische bevolking.”

Officieel mag een abortus tot twaalf weken. Na die tijd is het afbreking van de zwangerschap alleen op medische gronden toegestaan. „Wij deden het zonder medische redenen”, geeft Alikina toe. „We hadden het geld nodig, het kind niet. We registreerden het als miskraam.”

Er werden zelfs abortussen tot dertig weken gedaan. Soms ging dat mis. „Het vruchtwater werd weggepompt en een zoutoplossing geïnjecteerd. Dat is afschuwelijk, vreselijk. De moeder voelt het kindje schoppen en slaan. Soms baarde een vrouw alsnog een levend kind. Een vrouwelijke dokter liet het kindje stikken, ze brak het nekje.”

Tieners

Alikina probeert nu de maatschappij te veranderen door middel van lessen en artikelen. „Ik probeer vrouwen ervan af te brengen en ik geef les aan tieners. Ik heb ook een artikel gepubliceerd in het landelijke tijdschrift Argumenten en Feiten. Het effectiefst is toch praten met vrouwen. Dan zie je mensen daadwerkelijk veranderen.”

Er is echt een omslag gaande in de Russische maatschappij, zegt ze. „Vroeger zou ik provocerend aan een aanstaande moeder vragen: „Dus je bent zwanger, ga je het kind ombrengen?” De vrouw zou ongetwijfeld antwoorden met: „Ja, ik heb het niet nodig.” Nu stel ik dezelfde vraag, maar krijg als antwoord: „Nee, ik vermoord het niet.” Dus in de hoofden verandert er iets. Ik denk dat de Geest aan het werk is.”

Priestervrouw Anna Voskresenskig zoekt ook het gesprek. Ze pakt een popje van een twaalf weken oud embryootje, met alles erop en eraan. „Als bij er ons centrum een vrouw aanklopt die abortus wil laten plegen, geef ik haar dit in de hand. Dan vertel ik haar dat dit een volwaardig kind is. Voor sommigen is dat een gruwel, maar anderen laten zich door zo’n popje van een abortus weerhouden.”

Volgens Voskresenskig gaan vrouwen over tot abortus door sociaaleconomische druk. „Het is niet makkelijk om een groot gezin te onderhouden.”

Om aan de economische nood tegemoet te komen, heeft Voskresenskig een „mandje van goedheid”, vertelt ze. „Als een vrouw een bedje niet meer nodig heeft, proberen we het door te geven aan iemand die het wel nodig heeft.”

Straf

De Russisch-orthodoxe Alikina is er vast van overtuigd dat God vrouwen na een abortus straft. „Er is in Rusland veel onvruchtbaarheid. Dat komt door het innemen van hormonen of het dragen van onjuiste kleding. Maar ik zie het ook als straf voor abortus.”

Hoewel het aantal abortussen de afgelopen jaren afneemt, neemt de veiligheid niet toe. Naar schatting twee op de drie vrouwen hebben na een abortus problemen met hun vruchtbaarheid.

Voskresenskig ziet dit net zo als Alikina. „God schenkt vrouwen na een abortus nauwelijks kinderen. Er komen weleens vrouwen naar de kerk die zich afvragen waarom kinderen niet willen luisteren, of waarom hun man van hen scheidt”, vertelt Voskresenskig: „Vaak blijkt dat ze een abortus hebben laten plegen. Jij wilde je kinderen niet, nu willen ze jou niet.”

Door de omslag in de Russische samenleving is het verbod op abortus weer steeds meer een gespreksthema. Tegenstanders daarvan vrezen illegale en onveilige abortussen. Dit argument is niet geheel ongegrond. In vroeger tijden waren er in veel dorpen zogenaamde ”Abortmacheri”, vertelt Jevgenia Alikina. „Ze spoten een oplossing van zeep en wodka in de baarmoeder, of iets dergelijks, zodat de vrouwen een miskraam kregen.

In 1977 liep ik stage op een afdeling gynaecologie, waar ook een jonge vrouw werkte. Die onderging een illegale abortus en kreeg een bloedvergiftiging. Ze stierf heel langzaam. Haar lichaamstemperatuur daalde tot 30 graden en vervolgens overleed ze.”

De Russische overheid wil abortus voorlopig niet verbieden. Alikina heeft echter een ander verzoek. „Alles wat ik vraag is: vergoed het niet langer. De overheid betaalt nu abortussen, van mijn belastinggeld.”

Intussen hoopt ze op het volk. „Niet op de overheid.” Het is van belang dat mensen tot bekering komen, zegt ze. „Dan zal God genadig zijn en alles worden vergeven.”

Demografisch tekort

De Sovjet-Unie was in 1920 het eerste land ter wereld dat abortus legaliseerde, vanwege de gelijkheid van man en vrouw. De Sovjets wilden elke vorm van religie uitbannen, en ook de rol van de vrouw moest veranderen. Daarom was de Russische Revolutie vooral onder vrouwen populair.

Volgens officiële cijfers worden er in Rusland jaarlijks bijna 1 miljoen (930.000) abortussen gepleegd. In 1995 was dit aantal nog twee keer zo hoog. Onder de Sovjet-Unie lag dit aantal wel zeven keer zo hoog: er waren toen drie keer zo veel abortussen als geboorten. Gemiddeld worden 3,5 keer zo veel zwangerschappen afgebroken als in het Westen.

Abortus is een belangrijke oorzaak van de krimpende bevolking. De twintigste eeuw was een zware eeuw voor de Russen. De Tweede Wereldoorlog kostte ruim 25 miljoen Russen het leven. Daarbovenop stierven veel mensen door het wrede bewind van Stalin.

Na de omwenteling rond 1990 daalde het aantal Russen. Vrouwen blijken nog altijd niet open te staan voor zwangerschappen. Verder is de sterfte erg hoog, onder meer door het vele alcoholmisbruik.

Kerk wil verbod; Poetin niet

De Russisch-Orthodoxe Kerk wil de abortuskwestie deze presidentstermijn op de kaart zetten. Het hoofd van de kerk, patriarch Kirill, eist dat abortus wordt gelijkgesteld aan moord. „De belastingbetaler zou hier niet voor moeten betalen.” Hij spreekt over „infanticide” (kindermoord).

Veel leden van de Russisch-Orthodoxe Kerk demonstreren ertegen. Ze spreken het Kremlin aan op de nationale trots: als Rusland een gezond buitenlandbeleid wil voeren, zal de bevolking moeten groeien.

De Russisch-orthodoxe beweging Voor het Leven vergaarde een miljoen handtekeningen om aandacht te vragen voor het probleem. Ook de patriarch ondertekende de petitie. Er is een sterke lobby van de kerk om abortus te verbieden.

President Poetin staat echter nog niet te popelen om abortus te verbieden. „In deze moderne wereld is de beslissing aan de vrouw zelf”, zei hij in december.

Wat Poetin wel deed is het geven van een beloning van zo’n 7500 euro aan ouders bij de geboorte van een tweede kind.

Premier Medvedev riep in een pleidooi voor een derde kind zelfs nationale grootheden in herinnering, zoals de schrijver Anton Tsjechov en de kosmonaut Joeri Gagarin, die ook als derde kind waren geboren. De boodschap was helder: Rusland zou Rusland niet zijn zonder derde kinderen in een gezin.

Volgens officiële peilingen is 72 procent van de bevolking voor abortus.