De vrees dat nieuwe ontwikkelingen menselijke arbeid verdringen, is niet van vandaag of gisteren. Gelukkig bleek in het verleden steeds weer dat innovaties ook weer andere banen opleveren. Dat zal ook nu best weer goed komen.

Dat neemt niet weg dat de voortschrijdende digitalisering en robotisering een niet te onderschatten effect heeft op de maatschappij. Dat geldt zeker in de financiële sector waarin ik werk. De hypotheekmarkt breekt record op record, terwijl paradoxaal genoeg het aantal banen in de branche daalt.

De economische opleving camoufleert het effect van digitalisering op de arbeidsmarkt. In veel sectoren is er momenteel zelfs een fors tekort aan arbeidskrachten. Desalniettemin zet deze ontwikkeling onmiskenbaar door en is ze naar mijn idee ook anders dan eerdere vernieuwingen. Het is niet meer vanzelfsprekend dat er voor iedereen nieuwe banen ontstaan. En voor de banen die er wel bij komen, zijn steeds hoger geschoolde mensen nodig. Niet iedereen is in staat om zijn kennis naar zo’n hoger niveau te brengen.

Boekdrukkunst

Ontwikkelingen met een ontwrichtend karakter –ook wel disruptieve ontwikkelingen genoemd– kwamen in het verleden vaker voor. De boekdrukkunst is er zo eentje, net als de mechanisatie en de industrialisatie. Maar de zelflerende computers van vandaag de dag vervangen geen spierkracht maar denkkracht. Dat heeft zeker een disruptief effect op de maatschappij.

Hoe hierop te anticiperen? Zijn we jongeren aan het opleiden voor werkloosheid of voor banen die nog niet bestaan?

Er wordt weleens gezegd dat verandering de constante factor zal zijn: je kunt mensen niet meer opleiden om levenslang hetzelfde beroep uit te oefenen. Werknemers moeten zich snel kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden. Sommige gespecialiseerde functies kunnen ineens wegvallen. Misschien moeten we mensen niet in een vak maar in een richting opleiden, met een enorme focus op vaardigheden.

Advies

Op dit moment kunnen robots nog heel veel dingen niet. Een eenvoudige vlieg bijvoorbeeld is te complex om na te bootsen met een robot. Ook het veranderen van context kunnen robots niet aan: de robot die een auto bestuurt, is bijvoorbeeld niet in staat een hypotheekadvies te geven.

Mensen kopen hoogstens een paar keer in hun leven een woning. Dat is een complex proces waarbij een goede begeleiding door een adviseur belangrijk kan zijn. Die begeleiding vergt een steeds hoger kennisniveau, omdat een adviseur de verbinding moet kunnen leggen tussen verschillende kennisgebieden. Daar liggen mijn zorgen, want niet iedereen zal hiertoe in staat zijn.

Praktische beroepen als stukadoor, kapper of schilder zullen voorlopig nodig blijven. Administratieve of adviserende beroepen kunnen het weleens erg lastig krijgen. Als samenleving zullen we hier een antwoord op moeten vinden.

De auteur is Master of Financial Planning. Reageren? financieel@refdag.nl