Het begint al als Van der G. slechts twee maanden uit de gevangenis is. Hij wil af van de elektronische enkelband en het locatieverbod in een vijftal gemeenten waar nabestaanden en oud-medewerkers van Fortuyn wonen. De rechter staat dat toe.

In 2016 vecht hij opnieuw de voorwaarden voor zijn voorwaardelijke vrijlating aan. Waarop de rechter een streep zet door de psychologische behandelingen. Die tegemoetkoming smaakt kennelijk naar meer, want anderhalve maand later zit Van der G. weer in de rechtbank. Deze keer vraagt hij een einde aan zijn verplichte bezoeken aan de reclassering, maar daar gaat de rechter niet in mee. De meldplicht blijft.

Later dat jaar probeert het OM hem weer de cel in te krijgen. Van der G. zou niet constructief meewerken aan de gesprekken met de reclassering en schond daarmee de voorwaarden, meent justitie. De poging strandt.

De meldplicht, die Van der G. twee jaar terug al probeerde kwijt te raken, vocht hij dinsdag met succes aan in een kort geding. De enige eisen die nu nog overeind staan zijn het mediaverbod en het contactverbod met de familie Fortuyn. En natuurlijk moet Van der G. zich netjes gedragen. Anders gaat hij de gevangenis weer in.

Ophef

Elke gewonnen zaak stuit op onbegrip en zorgt voor ophef. Hoe krijgt een moordenaar van een politicus dit telkens voor elkaar? Het verraste ook hoogleraar reclassering Peter van der Laan dat de meldplicht vervalt. „Ik had niet verwacht dat de rechter daarin mee zou gaan. Tot ik in het vonnis las dat de reclassering zélf heeft aangegeven geen meerwaarde te zien in voortzetting van de meldplicht. Het gaat goed, dus de meldplicht kan net zo goed stoppen. Ook bleek er geen recidivegevaar.” Hij benadrukt dat een meldplicht geen onderdeel is van de straf, maar wordt gebruikt voor re-integratie in de samenleving. „Als er geen incidenten zijn neemt het belang van de toezichtfunctie af.”

Volgens Van der Laan is het niet ongebruikelijk dat tijdens de jaren van voorwaardelijke invrijheidstelling sommige bijzondere voorwaarden komen te vervallen. „In dit geval gaan onmiddellijk de wenkbrauwen omhoog: Kijk hoe succesvol die Volkert van der G. weer is. Maar als je alle zaken op zichzelf beschouwt en probeert te begrijpen, is er wel iets voor te zeggen.” Van der G. maakt gebruik van de mogelijkheden om aan te kaarten of een bijzondere voorwaarde nog op zijn plaats is, legt Van der Laan uit. „Dat recht kun je hem niet ontzeggen.”

Het zou hem verbazen als Van der G. straks zijn mediaverbod en het contactverbod met de nabestaanden gaat aanvechten. „Ik kan me niet voorstellen dat hij contact met de familie Fortuyn wil. Daar heeft hij geen voordeel bij. Bij de meldplicht was dat anders: die stond hem in de weg om naar het buitenland te gaan.”

Bekend is dat Van der G. vóór de moord op Fortuyn talloze juridische procedures voerde tegen boeren. Met groot succes. Of zijn juridische kennis hem heeft geholpen bij de zaken over zijn voorwaarden? „Van der G. maakt net als andere ex-gedetineerden gebruik van de mogelijkheden die in de wet zijn vastgelegd”, zegt Van der Laan. „Je moet niet raar opkijken als mensen een beroep doen op ons rechtssysteem. Het zou niet zuiver zijn als zijn meldplicht blijft omdat veel mensen een gruwelijke hekel hebben aan hem. Bovendien is er geen sprake van strafvermindering.”

Wetswijziging

„Het onbegrip van de bevolking is begrijpelijk”, twitterde SGP-leider Van der Staaij dinsdag. Hij vindt dat een celstraf helemaal moet worden uitgezeten, zeker in dit soort zaken. De SGP komt volgende week met een wetsvoorstel.

Het kabinet werkt aan een minder vergaande wetswijziging. Minister Dekker zei tegen de NOS dat het nu te veel automatisme is dat veroordeelden hun straf deels buiten de gevangenis uitzitten. „Het is onvoldoende gekoppeld aan goed gedrag. In de toekomst moet je vrijlating verdienen.”