Wat betekent het om in West-Europa christen te zijn? Welke overtuigingen houden Europese christenen erop na? En hoe verschillen hun opvattingen van die van seculieren?

Het Amerikaanse Pew Research Center hield tussen april en augustus vorig jaar telefonische interviews met 24.500 volwassenen in vijftien Europese landen.

In een dinsdag gepubliceerd rapport naar aanleiding van dat onderzoek komen vier groepen naar voren. Allereerst de christenen die één keer per maand of vaker een kerk bezoeken, de kerkgangers. Dan is er een groep mensen die zichzelf christen noemt, maar amper of nooit naar de kerk gaat. In het rapport worden ze ”niet-praktiserende christenen” genoemd. In de derde plaats zijn er de mensen zonder godsdienst (seculieren), en in de vierde plaats de categorie ”andere godsdienst”, voornamelijk moslims.

Uit het onderzoek blijkt dat in elk van de vijftien landen de christenen-zonder-kerk de grootste groep vormen, zelfs na de recente instroom van immigranten. Zo heeft bijvoorbeeld Groot-Brittannië drie keer zo veel niet-praktiserende christenen (55 procent) als kerkgangers (18 procent), naast 23 procent seculieren en 4 procent andere godsdiensten.

Nederland uitschieter

Opvallend is dat de christelijke identiteit in de onderzochte landen volgens de onderzoekers verbonden is met een negatiever sentiment over immigranten. Weliswaar geven de meeste West-Europeanen aan bereid te zijn Joden en moslims als buren te accepteren. Maar kerkgangers en niet-praktiserende christenen zijn eerder dan seculieren geneigd zich negatief over deze groepen uit te laten. Zo zegt 45 procent van de kerkgangers en 47 procent van de niet-praktiserende christenen in Engeland dat de islam fundamenteel onverenigbaar is met de Britse cultuur. Bij de seculieren ligt dit percentage op 30.

In Nederland vindt 55 procent van de kerkgangers de islam onverenigbaar met de Nederlandse waarden. Bij niet-praktiserende christenen betreft dit 47 procent, bij seculieren 41 procent.

Hoe denken deze christenen over God? Van alle kerkgangers gelooft 64 procent in de God „zoals beschreven in de Bijbel”, 32 procent gaat uit van een hogere macht of spirituele kracht, en 2 procent meent dat er geen enkele hogere macht in het universum is. Van de niet-praktiserende christenen gelooft 24 procent in de God van de Bijbel, 51 procent in een hogere macht en 16 procent niet in een hogere macht. Van de seculieren gaat 1 procent uit van de God van de Bijbel, 28 procent van een hogere macht en 61 procent van geen enkele hogere macht. Opvattingen over leven na de dood en het bestaan van een ziel leveren vergelijkbare percentages op.

Opvallend is dat de rooms-katholieke landen hogere percentages laten zien van volwassenen die in de God van de Bijbel geloven: Italië (46 procent), Ierland (39 procent) en Portugal (36 procent). Daartegenover gelooft slechts 28 procent van de Duitsers in de God van de Bijbel, en 20 procent van de Nederlanders. Ter vergelijking: in de VS gelooft volgens het rapport nog altijd 56 procent van de bevolking in de God zoals de Bijbel Die openbaart.

De onderzoekers vroegen ook naar opvattingen over Gods liefde, alwetendheid en almacht en over de vraag of God mensen zal beoordelen naar hun daden. Het beeld van een almachtige en alwetende God leeft veel sterker bij christenen dan bij mensen die in een hogere macht of kracht geloven.

Godsbeeld

Aan een selecte groep deelnemers werd gevraagd naar hun associaties bij het woord ”god”. „Aanvaard zijn, vrede en vergeving”, reageerde een 39-jarige christen uit Engeland. „Dat is wat de Bijbel leert.” „Hij ziet alles, weet alles en is van alle tijden”, zegt een 28-jarige vrouw uit Duitsland die niet tot een specifieke godsdienst behoort. „Als iemand over God spreekt, zie ik het beeld van Jezus Christus voor me”, aldus een 50-jarige vrouw uit Spanje. „Jezus met Zijn baard, zoals we dat als kinderen op de catechisatie leerden.” „Ik zou zeggen: een oude Patriarch Die zorgt voor al Zijn schapen”, meent een 25-jarige Fransman.

De onderzoekers vroegen ook of God met hen communiceert. Van de Zwitsers bijvoorbeeld geeft 38 procent aan dat God minstens één keer per maand met hen communiceert. Slechts weinig mensen zeggen dat God dagelijks men hen spreekt.

Vrouwen geven eerder dan mannen aan dat God met hen communiceert. In Noorwegen bijvoorbeeld zei 25 procent van de vrouwen dit, tegen 12 procent van de mannen.