Anderhalf tot twee uur duurt de stadswandeling. De route, die begint op het Stadhuisplein, voert langs 24 gebouwen en andere plekken die tot het religieus erfgoed van Amersfoort behoren. En ook niet meer bestaande gebouwen komen aan bod – zoals het Sint-Jansklooster, het Sint-Agnietenklooster, het Sint-Barbaraklooster en de in 1987 gesloopte Grachtkerk.

De keistad télde nogal wat kloosters. Hun ontstaan hadden zij niet zelden te danken aan de moderne devotie, zegt Gerard Raven, een van de auteurs van de wandelgids. Deze veertiende-eeuwse vernieuwingsbeweging, waarvan Geert Grote de grondlegger was, kreeg in Amersfoort „een enorme weerklank. Er ontstonden allerlei leefgemeenschappen, van vrouwen, van mannen. Later verkloosterden deze gemeenschappen om zo te zeggen: er ontstonden heel wat kloosters.” Onder meer de Sint-Aegtenkapel (’t Zand 37) en het Sint-Pieters- en Bloklandsgasthuis (Achter Davidshof 1) herinneren aan deze periode.

Eén boekje

Aanvankelijk was het idee dan ook om een wandelgids samen te stellen rond de moderne devotie. Raven, als conservator werkzaam in het Amersfoortse Museum Flehite: „Zulke gidsen waren er al voor Zwolle en Deventer, maar nog niet voor Amersfoort. Toch dachten we: moeten we dat nu wel doen? Amersfoort is niet zo bekend als stad van de moderne devotie, al heeft Jacques Koekkoek als gids van het Gilde Amersfoort er wel een wandeling over opgezet. Maar het gilde heeft bijvoorbeeld ook een route langs Joods Amersfoort en een rond de Hervorming. Zelf maakte ik op verzoek ook weleens wandelingen. Toen bedachten we: als we nu al die wandelingen eens bij elkaar vegen en er één boekje van maken?”

Het resultaat is dus de gids ”Heilige huizen”. Raven bladert de uitgave door, toont dan twee plattegronden. „Hier, voorin staat een moderne plattegrond met daarop de route. Maar achterin kun je nóg een plattegrond uitklappen, een uit 1588. Daarop zijn alle gebouwen uit de gids te zien, ook de niet meer bestaande.”

De meeste foto’s in het boekje zijn gemaakt door Jos Stöver, van de site erfgoedfoto.nl. „We wilden een kwalitatief hoogstaande gids uitbrengen. Met foto’s zijn we daarom niet zuinig geweest. Sommige beslaan zomaar twee bladzijden – die van het interieur van de synagoge bijvoorbeeld.”

Niet in alle gevallen lukte het om een exterieur- én interieurfoto te maken. „Graag hadden we er ook een gehad van het kerkje van de oud gereformeerde gemeente aan de Muurhuizen 53. Maar die gingen daar niet mee akkoord. Daarom hebben we er maar een oude Wikimediafoto van het interieur in gezet. Plus natuurlijk wel een mooie exterieurfoto. Zo van: jullie horen er gewoon bij.”

Sint-Joris

Wat vindt hij zelf het mooiste bedehuis langs de route? Raven, lid van een protestantse wijkgemeente in de stad: „Dat vind ik een moeilijke. Neem alleen al de oude gebouwen rond Museum Flehite, zoals de Sint-Aegtenkapel en de verschillende katholieke kerken. Erg mooi. Of het Pietersgasthuis. Maar de Sint-Joris, met haar bogen en doksaal, is natuurlijk ook zeer de moeite waard.”

”Heilige huizen. Wandelgids religieus erfgoed”, Jacques Koekkoek en Gerard Raven; uitg. Stichting Flehite Publicaties, Amersfoort, 2018; ISBN 978 90 820748 4 0; 80 blz.; € 9,95. De gids is verkrijgbaar bij de Amersfoortse boekhandels en via de site historisch-amersfoort.nl