Huizen Hawaii bedolven onder lavastromen
Vulkaan Kilauea op het grootste eiland van Hawaii doet sinds vorige week zijn naam weer extra veel eer aan. De vertaling van de Hawaiiaanse naam is namelijk ”spuwen”. Stromen lava verstoren het openbare leven in de Amerikaanse staat; 2000 eilandbewoners zijn geëvacueerd.
Lava, as, stoom en giftige gassen komen op allerlei plekken uit de grond in het oosten van Big Island, het grootste eiland van de Amerikaanse archipel in de Stille Oceaan. Vanaf de vulkaan bewegen lavastromen zich traag naar beneden. Tientallen huizen zijn verdwenen. Tot nog toe zijn er geen doden of gewonden gevallen.
De vulkanische activiteit is het gevolg van een reeks aardbevingen die sinds begin mei Big Island, het grootste eiland van de eilandengroep, treft. Hoe werkt dat? Midden in een vulkaan bevindt zich de kraterpijp: een verticale verbinding tussen de magmakamer, het magazijn met vloeibaar gesteente en de bovenkant van de vulkaan. Normaal gesproken is de pijp afgesloten met gestolde lava, de kratervloer. Die zorgt ervoor dat de druk in de vulkaan oploopt. Is de druk te hoog, dan vliegt het deksel ervan af en stroomt de lava naar beneden. De huidige erupties –uitbarstingen– komen niet door te hoge druk, maar de kratervloer is door de aardbevingen van vorige week vroegtijdig ingestort.
Schildvulkaan
De vulkanische activiteit komt niet geheel onverwachts. Half april ontdekten vulkanologen dat er nieuwe scheuren in de berg ontstonden. Sindsdien zijn er al zeker 21 barsten geteld in Pahoa, een plaats aan de oostkant van de vulkaan.
Bewoners van Big Island zijn gewend aan vulkanische activiteit. De Kilauea spuwt al sinds 1983 lava. Het is net als alle vulkanen in de Hawaiiaanse archipel een schildvulkaan. Bij dit soort is de aardkorst dun en het magma relatief vloeibaar. Het gesmolten gesteente kan zich daardoor makkelijk een weg naar boven banen. Via allerlei spleten en gaten, zijtakken van de kraterpijp, stroomt er regelmatig lava van de berg.
De dunne lava kan ver weg stromen, waardoor schildvulkanen vaak heel breed en niet zo hoog zijn. Steile hellingen zullen op dit soort vulkanen niet voorkomen. De lava stroomt dus niet snel; bewoners kunnen tijdig hun huis verlaten.
Bij de huidige uitbarsting komt de lava met kracht uit de berg. Soms schiet het tot 60 meter de lucht in. Het vloeibare gesteente heeft inmiddels een gebied van meer dan 36.000 vierkante meter bedekt.
Zwaveldioxide
Inwoners spraken volgens het lokale Hawaii News Now op sociale media over metershoge fonteinen van lava. „Toen ik hier veertien jaar geleden een huis kocht, wist ik dat dit zou kunnen gebeuren”, zei een man, die erkende dat hij toen niet besefte wat een vulkaanuitbarsting precies om het lijf zou hebben. „Mijn gezin en huisdieren zijn veilig. Dat is het enige wat ik echt belangrijk vind.”
Op videobeelden is te zien hoe magma omhoog komt door een gat in de weg in de plaats Leilani Estates. Een drone filmde hoe lava door een bos stroomde. De autoriteiten hebben in het evacuatiegebied hoge concentraties zwaveldioxide gemeten.
Ontheemde eilandbewoners kunnen terecht bij meerdere opvangcentra. Ook heeft gouverneur David Ige een beroep gedaan op de National Guard, de Amerikaanse reservestrijdkrachten. De troepen moeten assisteren bij de evacuatie van inwoners en waken over de veiligheid. Ige waarschuwde op Twitter dat lava straten heeft bereikt in het getroffen gebied, waar volgens hem ongeveer 770 gebouwen staan.
