Karl Marx, een van de invloedrijkste theoretici van het communisme, werd op 5 mei 1818 in Trier geboren. De Duitse stad viert zijn 200e geboortejaar met vier tentoonstellingen. Zaterdag wordt op de Simeonstiftplatz bovendien een 6,3 meter hoog standbeeld onthuld van de auteur van ”Das Kapital”.

Een „misser”, vindt de in Berlijn gevestigde Union der Opferverbände Kommunistischer Gewaltherrschaft , waarbij meer dan dertig slachtofferorganisaties zijn aangesloten. De vereniging roept „alle voormalige politieke gevangenen, tegenstanders en slachtoffers van het communisme en critici van de Marx-cultus” op om zaterdag om 11 uur op de Simeonstiftplatz in Trier te komen protesteren tegen de „verheerlijking van het marxisme.” „Wij nemen het niet dat Karl Marx in het Westen weer opstaat, nadat we erin geslaagd zijn („wir es geschafft haben”) hem in het Oosten af te schaffen.”

Trier ontving het bronzen standbeeld van Marx als geschenk van de communistische volksrepubliek China. Het is vervaardigd door kunstenaar Wu Weishan en zou onthuld moeten worden op zijn 200e geboortedag. De gemeenteraad van Trier –de linkse partijen, maar ook een groot deel van de CDU-fractie– ging daarmee akkoord.

Lijden

Historicus Hubertus Knabe, wetenschappelijk directeur van de Stasi-gedenkplaats Berlijn-Hohenschönhausen, vindt eveneens dat Trier een foute beslissing heeft genomen. In het licht van het lijden dat Marx’ theorieën de mensheid volgens hem gebracht hebben, is het „bijna cynisch om een dermate monstrueus monument voor Marx op te richten”, zo verklaarde hij tegenover de Katholischen Nachrichten-Agentur (KNA). En Trier krijgt dit „uitgerekend” van de Communistische Partij in China, „die het grootste volk ter wereld knecht en haar minderheden gewelddadig onderdrukt.”

Op de tegenwerping van de KNA dat Knabe een nogal „rigide” standpunt inneemt, stelt deze „dat dit zo mag lijken als je niet in een socialistische dictatuur hebt geleefd. Maar je kunt de verschrikkingen van het communisme niet los zien van wat Marx heeft geschreven. Het radicalisme, de intolerantie, de brutaliteit loopt als een rode draad door zijn geschriften. De noodzaak van een gewelddadige revolutie, het terzijdestellen van een bepaalde klasse, de dictatuur van het proletariaat en de ontkenning van indididuele mensenrechten – het zijn allemaal kernelementen van zijn ideologie geweest.”

Wie Marx wil herdenken, aldus Knabe, dient vóór alles duidelijk te maken „hoezeer zijn gedachtegoed als legitimatie voor dictaturen over de gehele wereld heeft gediend – voor massamoordenaars als Mao Tse-tung, Josef Stalin en Wladimir Iljitsch Lenin bijvoorbeeld.”

Ellende

De voorzitter van de Duitse bisschoppenconferentie, kardinaal Reinhard Marx, toont zich een stuk genuanceerder. In de optiek van de kardinaal –niet bekend is of er nog ergens lijntjes lopen naar zijn naamgenoot– heeft Karl Marx onder andere de rooms-katholieke sociale leer uitgedaagd om betere antwoorden op een ongebreideld kapitalisme te formuleren. Marx vestigde de aandacht op de ellendige levensomstandigheden van de industriearbeiders in zijn tijd, zei hij in een interview met de Frankfurter Allgemeinen Sonntagszeitung. De kapitalistische dynamiek is bovendien verantwoordelijk voor „enorme sociale ongelijkheden en ecologische schade”, aldus kardinaal Marx.

Op de vraag van de Frankfurter of de goelag –de werkkampen in de Sovjetunie– of het DDR-folterkamp Hohenschönhausen dan niets met Karl Marx te maken hadden, luidde het antwoord van de kardinaal dat je een denker niet kunt scheiden van wat anderen later in zijn naam hebben gedaan. Maar „een direct verband tussen de leer van het latere politieke marxisme-leninisme of zelfs de straf- en werkkampen in het Sovjetrijk en Karl Marx kun je niet leggen.”

Lees ook:

Trier neemt marxistisch geschenk aan (rd.nl, 14-03-2017)

De gelukkigste uren met Marx en Lenin (rd.nl, 06-11-2017)