Op dit moment krijgen werkgevers subsidie om arbeidsgehandicapten voldoende salaris te kunnen geven. Het gaat dan om mensen die onder de Participatiewet vallen en niet in staat zijn om met voltijdse arbeid het minimumloon te verdienen. De loonkostensubsidie compenseert bedrijven en maakt het geven van een cao-salaris of minimumloon mogelijk. Niets mis mee, zou je zeggen.

Maar vooral vanuit werkgeversorganisatie VNO-NCW komen er nu kritische geluiden. Dit systeem zou te duur en te omslachtig zijn. Mogelijk gaat het bedrijven daarom niet lukken om tot 2026, zoals de overheid heeft bepaald in de Wet banenafspraak, 125.000 extra werkplekken te creëren voor mensen met een beperking. De drempel is nog te hoog.

Staatssecretaris Van Ark (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) komt nu met een oplossing. Zij stelt voor dat werkgevers alleen salaris betalen voor het daadwerkelijk productieve deel van het werk dat arbeidsgehandicapten doen. Arbeidsgehandicapten moeten daarnaast zelf bij de gemeente aankloppen voor een aanvullende (bijstands)uitkering tot het niveau van het sociaal minimum. Met dit systeem van loondispensatie hoeft de werkgever het cao-loon of het minimumloon niet geheel uit te betalen.

Waar de RMU blij van wordt, is dat het kabinet met dit plan de administratieve druk voor werkgevers verkleint. De subsidiestroom wordt namelijk verlegd van de werkgever naar de werknemer. Bovendien blijft er met dit plan één instrument over, namelijk de loondispensatie, die ook al bij jongeren met een Wajong-uitkering wordt gebruikt.

Tweedeling

Maar zal dit plan daadwerkelijk effect hebben? Dat is zeer de vraag. De staatssecretaris zelf erkent immers dat werkgevers in de marktsector tot nu toe gewoon op schema liggen als het gaat om het realiseren van extra banen voor arbeidsgehandicapten. De doelstellingen worden ruimschoots gehaald, en gewoon onder het huidige systeem van de loonkostensubsidie.

Ook is het uitermate veelzeggend dat 70 procent van de werkgevers die nu gebruikmaken van de loonkostensubsidie geen enkele behoefte zegt te hebben aan het nieuwe systeem van de loondispensatie.

Een andere belangrijke vraag is: gaan de werkende gehandicapten erop vooruit? Werken zou voor hen met dit nieuwe plan meer moeten lonen, omdat de loondispensatie en de aanvullende uitkering uiteindelijk het minimumloonniveau gaan bereiken in plaats van het bijstandsniveau, dat lager is. En omdat werken meer loont, zullen meer mensen met een beperking aan het werk willen gaan, is de redenering.

Ook dit is echter maar de vraag. Het kan mogelijk inderdaad opgaan voor mensen die nu een bijstandsuitkering hebben. Of voor alleenstaanden die in deeltijd werken. Maar voor velen gaat deze redenering niet op. Er zijn heel veel mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt die geen bijstandsuitkering hebben. Bijvoorbeeld omdat het huishoudelijk inkomen boven de bijstandsnorm ligt vanwege eigen vermogen, of omdat ze schoolverlater zijn en thuis wonen. Deze mensen zullen niet profiteren van de nieuwe maatregel, omdat ze geen aanvullende uitkering zullen krijgen. Hetzelfde geldt voor thuiswonende jongeren en schoolverlaters: ook zij zullen vaak niet in aanmerking komen voor een aanvullende uitkering.

En dat is niet de enige reden waarom de vraag of deze maatregel wel loont terecht is. Als werknemers niet meer het normale loon of het minimumloon betaald krijgen, betekent dat ook een lagere pensioenopbouw en een lagere opbouw van bijvoorbeeld WW-rechten. Zijn dit zaken die we echt willen? Ik denk van niet.

Volwaardig

Krijgt iemand nu de indruk dat de door mij genoemde nadelen groter zijn dan de voordelen, dan is dat terecht. En ik doe er nog een schepje bovenop. Als ik u vraag wat mensen met een arbeidsbeperking het gelukkigst maakt op hun werk, wat komt er dan in uw hoofd op? Mogelijk hetzelfde als bij mij: dat zij als volwaardige werknemers kunnen meedraaien en participeren. Daarbij hoort het normale loon, net zoals hun collega’s dat krijgen.

Daarom pleit de RMU ervoor dat mensen met een beperking een normaal, volwaardig loon blijven ontvangen. Betaal niet minder of afhankelijk van hun productiviteit. Maak en houd deze mensen onafhankelijk van een uitkering. Zolang niet blijkt dat de voorgestelde maatregel absoluut noodzakelijk is, zou ik tegen de Tweede Kamer willen zeggen: houd dit plan maar achter de hand als een eventueel noodscenario. Een arbeidsgehandicapte verdient beter.

De auteur is manager dienstverlening en coördinator arbeidsvoorwaarden bij vakorganisatie RMU.