De vaste boekenprijs zorgt ervoor dat zowel uitgevers als boekhandels voldoende marge hebben om ook boeken op de markt te brengen waarvan het maar de vraag is of ze veel verkocht zullen worden.

De vaste boekenprijs was de laatste tijd onderwerp van discussie. Loslaten van de vaste boekenprijs leidt volgens aanhangers van de vrije markt tot meer concurrentie en dus tot goedkopere boeken. De Consumentenbond bijvoorbeeld vindt boeken veel te duur. Woordvoerder Harvey Sandriman: „De consument moet flinke marges betalen, maar het is volkomen onduidelijk waar die naartoe gaan. Je moet uitgevers op hun blauwe ogen geloven dat de marge zorgt voor een breder aanbod en een betere distributie. Maar wie controleert dat?”

Volgens Sandriman verschijnen er in Nederland per jaar 18.000 nieuwe uitgaven. „Zelfs de best gesorteerde boekhandel kan er hooguit 5000 in de winkel kwijt. Het aanbod is gewoon te groot. Zonder vaste boekenprijs zullen uitgevers kritischer zijn en wordt het aanbod dus kleiner.”

Afschaffing van de vaste boekenprijs brengt het boek als cultuurdrager in gevaar. Dat is de mening van de Koninklijke Vereniging van het Boekenvak (KVB). „Debuten, literaire teksten, poëzie, maar ook vakpublicaties zullen minder verschijnen”, zegt woordvoerster Anne Zeegers. „Daarnaast krijgen kleine en gespecialiseerde boekhandels het moeilijk omdat ze niet kunnen concurreren met de grote jongens, die alleen bestsellers verkopen. Wij vinden dat het aanbod zo divers mogelijk dient te blijven en dat boeken op zo veel mogelijk plaatsen verkrijgbaar moeten zijn.”

Volgens Zeegers kennen niet alle landen in Europa een vaste boekenprijs. „In Zweden en België zijn geen afspraken en daar is dan ook nauwelijks een boekwinkel met een redelijke sortering te vinden.” In Duitsland, Spanje, Frankrijk, Griekenland, Oostenrijk, Portugal, Italië en Denemarken is de boekenprijs wel bij wet geregeld. Dat moet nu ook in Nederland gebeuren. De kamerleden Dittrich (D66), Halsema (GroenLinks) en Van Nieuwenhoven (PvdA) hebben een initiatiefwet ingediend om de vaste boekenprijs veilig te stellen. Met uitzondering van de VVD kunnen ze rekenen op brede steun in de Tweede Kamer.

De kartelwaakhond NMa houdt er ernstig rekening mee dat de Europese Commissie de nieuwe wet zal afwijzen. Dittrich is daar niet bang voor. Hij verwacht nog voor de stemming een brief van de Commissie met de boodschap dat ze geen bezwaren tegen de wet heeft. Gisteren was die echter nog niet binnen. Over vijf jaar zal bekeken worden of de vaste boekenprijs nog steeds het beoogde doel dient.

Boekwinkels zijn over het algemeen blij met de nieuwe wet. Zo vindt Job Koppejan, werknemer van boekhandel Smit in Gouda, het „verstandig om de verschraling van het aanbod tegen te gaan.” De Goudse boekhandel koopt regelmatig boeken in waarin veel margegeld is gestoken. „Zo hebben we hier ”Het paradijs verloren” van John Milton. Dat verkoop je niet zo vaak, maar verbreedt wel het assortiment.”

N. A. de Waal, voorzitter van het Christelijk Lektuur Kontakt (CLK) en directeur van uitgeverij Boekencentrum/Meinema, is uit economisch oogpunt voor de afschaffing van de vaste boekenprijs: „Ik denk dat volledig vrije mededinging de beste manier is om evenwicht op de boekenmarkt te vinden.” Toch is De Waal „best tevreden” met het compromisvoorstel dat nu in de Tweede Kamer wordt besproken. „Het is de bedoeling dat de boekenprijs na een jaar wordt vrijgeven, dus zo heel vast is die ook weer niet.” De Waal vindt het overigens opmerkelijk dat de schoolboeken uitgezonderd zijn van de vaste boekenprijs. „Blijkbaar gelden daar de economische belangen meer dan de culturele.”