De voorstellen zijn voor advies naar de Raad van State gestuurd.

Maandag was al naar buiten gekomen dat De Graaf invoering van de gekozen burgemeester in twee fases niet uitsluit. In 2006 zou dan de ene helft gekozen kunnen worden, en in 2010 de andere. Daarmee zou hij tegemoetkomen aan de wens van een meerderheid van CDA en PvdA in de Tweede Kamer om te kunnen kiezen uit meerdere opties. De variant van de gefaseerde invoering is dus mogelijk, wat het kabinet betreft, maar staat niet in de wetsvoorstellen. Andere alternatieven zijn er niet, volgens De Graaf.

Op het ministerie van Binnenlandse Zaken is al bekeken hoe de invoering in twee fasen eruit zou moeten zien. Een mogelijkheid is dat de burgemeesters met een zittingsduur tot 2008 in 2006 op zouden moeten voor verkiezingen, hun collega’s die een benoeming hebben die langer doorloopt, hoeven dan pas in 2010 mee te doen met verkiezingen. De helft van de gemeenten zou in dat scenario in 2006 voor het eerst burgemeestersverkiezingen hebben, de andere helft in 2010.

De Graaf vindt deze variant moeilijk uit te leggen, omdat er twee verschillende soorten burgemeesters ontstaan, met verschillende bevoegdheden. De gekozen burgemeester bijvoorbeeld wordt lokaal regeringsleider en kan om zich heen een eigen college formeren, en meedenken over het collegeprogramma. Een benoemde burgemeester een gemeente verderop, kan dat niet.

Als blijkt dat gemeenten moeite hebben met de invoering in 2006, dan houdt De Graaf de mogelijkheid open om de gemeenteraadsverkiezingen, die nu in maart van dat jaar gepland staan, maximaal een halfjaar vooruit te schuiven. Ze hebben dan wat meer tijd om zich voor te bereiden op de burgemeestersverkiezingen, die aan die van de gemeenteraad zijn gekoppeld.

CDA en PvdA, samen een meerderheid in de Tweede Kamer, zijn ontevreden met de opening die De Graaf biedt om de gekozen burgemeester niet ineens klap in te voeren maar in twee fasen. Beide partijen willen geleidelijke invoering, dus pas verkiezingen wanneer er een post vrijkomt. Dat kan beginnen in 2006, met een paar gemeenten, die dan meteen kunnen dienen als ’pilot’ voor de gemeenten die later vrijkomen, aldus Spies (CDA). Ze gaat samen met haar collega Hamer (PvdA) op zoek naar een alternatief.

Het wetsvoorstel dat De Graaf naar de Raad van State heeft gestuurd is voor beide onaanvaardbaar. Als alle burgemeesters tegelijkertijd worden ontslagen komt de stabiliteit in het lokale bestuur in het gedrang, vrezen ze. Bovendien vinden ze het niet kies om alle burgemeesters in één klap te ontslaan.

D66 blijft achter de invoering ineens staan. „De big bang is het meest helder", vindt Van der Ham. Invoering in twee fasen is voor hem echter niet onbespreekbaar.